Search
Add panel
[tiler debug info]
Choose a letter
Illustrissimis Hollandiae Westfrisiaeque Ordinibus,
Exiguum vobis libellum offero, nobilissimi atque amplissimi patres, imo offert se ipse, mole quidem exiguus, at magnus argumento, vester vero totus. Vestrum enim imperium, vestra iura maiestatemque defendit. Hoc nanque agit, ut breviter ab initio inclitae gentis in hunc diem intercedentia saecula percurrens ostendat penes utriusque ordinis primores curam semper fuisse Batavae rei, quae tandem ad vos perpetua successione delata est. Haec quippe potestas fundamentum fuit reipublicae, praesidium aequi iuris, fraenum principatus. Hanc reverebantur olim, huic fasces suos submittebant placide publici status summi praesides atque tutores, sive reges illi, seu duces, seu postremo comites vocabantur. Ipsae denique sanctissimae leges velut in sinu Ordinum tuto conquiescebant. His gubernatoribus illa quondam et nunc iterum clarissima Batavorum libertas per gravissimas procellas in hanc felicitatem temporum enavigavit. Quod enim gravius libertati periculum esse potuit quam a Romana olim potentia, ab Hispana nuper, quae Romanae proxima aut, ut sibi videtur, maior etiam Romana?
Per utrunque tamen emersit, et cum in arma truderetur, opposuit prementium viribus causae aequitatem, bene ordinatum imperium, animos invictos. Bis successus adfuit,2 ad stuporem usque humani generis, auctaque cum bello fama et opes, ut ferme quos magnae claritati Deus destinat, eos per labores et pericula praetentat. Eodem procerum ductu emicuit illa non minor armorum laude Batavorum fides, quam in maioribus quondam vestris expertus est populus Romanus, dum vera mansit societas,3 et nunc in vobis agnoscunt proximi reges,4 nec hi tantum, sed et qui adversa nobis vestigia prementes alia sidera, aliud caelum vident.5
69
Quae cuncta pro dignitate exsequi ingens annalium labor fuerit, nobis satis in praesens huius optimatis imperii vetustatem velut per indicem commonstrare, quam operam speramus nec civibus inutilem fore nec externis iniucundam. Quanquam enim verissimum est quod et ab Alcibiade6 et ab Augusto7 dictum invenitur, boni esse civis praesentem reipublicae statum tueri eumque mutatum nolle, tamen affectu maiore eam rempublicam prosequimur quam et ipsi habemus et videmus maioribus nostris placuisse, aut ut optimam aut ut ipsis convenientissimam, quamque adeo parentes suis sudoribus, suo sanguine defensam velut propriam, posteris reliquerunt.
Adde quod in omnibus rebus vetustas ipsa plurimum habet dignitatis, ita ut Massilienses, quorum praestantissima creditur fuisse respublica, laudentur eo nomine, quod gladio ad puniendos sontes usi sint eodem a condita urbe, quo indicarent in minimis quoque rebus antiquae consuetudinis momenta servanda.8 Proxime enim ad Deum accedit antiquitas aeternitatis quadam imagine, unde senectutis veneratio animis nostris innata est. Quam in republica tanto magis quam in hominibus colere debemus atque admirari, quia mortales cum sint homines, senectus in ipsis imminentis exitus nota est; respublica vero cum in spem immortalitatis instituta sit, ab ipsa aetate vires accipit et senescendo invalescit. Certissimum enim argumentum imperii bene constituti est diuturnitas; hinc maior eius fiducia amorque civibus, nec aliam magis ob causam durat respublica quam quia duravit.
Externis etiam consulendum fuit, ut ii quos rerum gestarum magnitudo cognoscendae huius reipublicae cupidos effecit, non modo quae nunc sit, sed et quae fuerit, intelligant demto errore, quem saepe nominum similitudo parit in re dissimili. Neque enim ubique idem sunt principes, idem ordines. Verum alibi summa potestas unius, consilium plurium; alibi plurium potestas, unius procuratio; alibi sub principe leges; alibi sub legibus princeps. Quae si quis diligenter expenderit, facile inveniet non hanc quae nunc est noviter apud nos coepisse, sed quae prius fuit clarius apparere rempublicam. Sicut enim domus stare potest, etsi partes quasdam commutes, fundamenta autem si convellas, non potest, ita commutatis magistratuum nominibus atque officiis non statim alia respublica est, dum tamen vis summa imperii primaque potestas et illa, ut ita dicam, mens quae corpus omne movet atque continet, una maneat atque eadem.
Restat Deum precemur, proceres eminentissimi, statorem vindicemque huius imperii, ut quam libertatem non tam vestra insignis prudentia civiumque et militum egregia virtus, quam caeleste ipsius auxilium hactenus defensavit, eam porro in multas aetates propaget, propriaque nobis et perpetua faxit haec bona quae coram contuemur, sed illa praecipue, quae certissima sunt securitatis publicae pignora: religionem, iustitiam atque concordiam.
XVII Kal[endas] April[es] anni 1610.
Aen de seer doorluchtige heeren, mijnheeren de Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt.
Ick presenteer uwe Ed. een cleyn boeck, edele, moghende heeren, ofte veeleer het presenteert hemselve, cleyn zijnde uyterlijc, maer groot van inhoudt ende in 't gheheel eyghen aen uwe Edele Mogenheden. Want het u ghebiedt, u recht ende souveraineteyt beschermt. De meeninghe daervan is om door een cort overloopen van die tijden die van het beginsel af van dese wijtvermaerde natie tot den huydigen dach zijn geweest, te bethoonen dat bij de voornaemsten van de twee Staten altijdt geweest is het opsicht van de gemeene
70
Batavische, nu Hollandtsche ende West-Vriesche saecke;9 welcke sorghe door een gedurigh vervolch eyntelijck tot uwe Edele Mogenheden is ghecomen. Dese macht der Staten is gheweest het fundament van de republique, de toevlucht van gelijckmatige gherechticheyt, den toom van de vorstelijcke hoocheyt. Dese macht hebben eertijts ontsien ende voor dese hebben hare grootheyt onderworpen met gevouchsaemheyt de opperste bevelhebbers ende voochden van den staet van 't landt, 'tzij deselve coningen of veltheeren of ooc ten laetste graven wierden genoemt. De wetten selve, de privilegiën, die heylich ende onverbreeckelijck zijn,10 hebben ghelijckerwijs in de schoot van de Staten met verseeckerheyt gerust. Door de besluytinge van hare Edele Mogenheden is de Hollandtsche vrijheyt, die eertijts geweest is ende nu wederomme is soo wijdtberoemt, door seer sware tempeesten tot dese gheluckige tijden doorgeseylt. Want wat grooter peryckel conde comen voor de vrijheyt als hetgunt haer is overgecomen, eerst van de Roomsche macht ende daernae van de Spaensche, die de naeste is aen de Roomsche, ofte nae haer eyghen meyninge grooter als de Roomsche selve?Nochtans is de vrijheyt door beyde dese gevaerlijckheden doorgheworstelt, ende als sij tot de wapenen wierdt gedrongen, heeft sij tegens het ghewelt van hare verdruckers gestelt de billicheyt van hare saecke, een goede ordre van politie ende een onverwinnelijck gemoet. De gheluckige uytcomste is tot tweemael toe daerop gevolcht, met verwonderinge van alle het menschelijcke geslacht, ende met het oorlogh is de fame ende de macht gewassen, gelijc Godt almachtich gemeenlijck denghenen die hij tot groote eere schickt, tevooren beproeft door arbeyt ende peryckelen. Onder het beleyt van deselve heeren ende regierders is altijdt gebleecken de groote getrouwicheyt der Batavieren, die niet minder en is geweest als de vromicheyt van hare wapenen. Welcke getrouwicheyt in uwer Ed. voorouderen de Romeynen eertijts hebben bevonden11 ende nu in uwe Ed. erkennen de naestgelegen coningen; ende niet dese alleen, maer oock degenen die hare voeten stellende tegens de onsen, andere sterren ende een andere hemel aenschouwen.
Alle welcke dingen nae hare weerdicheyt te verhalen 't werck soude zijn van eene groote historie. 't Is ons tegenwoordich genoech geweest cortelijck ende sommierlijck aen te wijsen de oudtheyt van dese regieringe die bij de treffelijcxten bestaet. Welcken arbeyt wij verhoopen voor de inghesetenen van dese landen niet ondienstich ende den vreemdelingen niet onaengenaem te sullen zijn. Want hoewel het t'eenemael waerachtich is 'tgunt eertijdts bij Alcibiaden ende oock bij Augustum bevonden wert geseyt te zijn, als dat een goet burger toestaet den tegenwoordigen standt van de ghemeene saecke voor te staen ende geen veranderinge te soecken, nochtans soo dragen wij meerder sucht ende affectie tot sulck eene regieringe die wijselve hebben ende die wij daerbenevens bemercken onse voorouderen behaecht te hebben, 'tzij als de beste, 'tzij als hemluyden best passende; ende dewelcke onse vaders met haer sweet ende bloet beschermt ende sulcx als haer eygen goedt aen hare naesaten hebben achtergelaten.
Hierbij gevoecht dat in alle saken de outheyt heeft een groote aensienlijckheyt ende waerdicheyt, sooseer dat die van Marseille, welcker republique gheseyt werdt voortijts heel uytnemende geweest te zijn, daerover ghepresen werden dat sij van het stichten af van hare stadt 'tselve swaert altijt gbebruyckt hebben om daermede justitie te doen over de misdaedigen, betoonende daermede dat oock in de geringste saecken alle de poincten van de oude gewoonte behooren onderhouden te werden. Want de oudtheyt comt eenichsins naest Godt, door seeckere gelijckenisse die sij heeft met de eeuwicheyt; waeruyt ooc comt dat in onse herten is ingeboren een eerbiedinge tot de ouderdom, welcke ouderdom in een republique des te meer als in de menschen behoort geëert te werden, overmidts in de menschen, die sterffelijck zijn, de ouderdom een teycken is van den aenstaende uytganck. Maer een republique als inghestelt zijnde op hoope van niet te sterven crijcht
71
haer cracht van den tijdt ende werdt hoe ouder hoe cloecker. Want de gheduyricheyt is een seeckere bewijsreden van een welgheformeerde politie. Hieruyt comt een vertrouwen ende liefde tot de regieringhe in de herten van de inghesetenen. Ende alsoo is dit de meeste oorsaeck waerom een republique voortaen duyrt omdat sij tevooren gheduyrt heeft.'t Was oock redelijck dat men voor de uytheemschen sorge droegh, opdat deghenen van hemluyden die door de grootheyt van de geschiedenissen van dese landen begeerich zijn gheworden om kennisse te hebben van dese republique, niet alleen en mogen weten hoedanich deselve nu is, maer ooc hoedanich deselve is geweest; met wechneminge van een misverstandt, 'twelck dickmael spruyt uyt de gelijckheyt van namen in onghelijcke saecken. Want overal en zijn de princen niet hetselve, nochte oock de Staten. Maer op d'eene plaets is de opperste macht ende souveraineteyt bij één, den raedt ende advys bij veelen, op andere plaetsen is bij velen de souveraineteyt ende de bedieninghe bij eene; daer zijn de wetten onder den prince, hier den prince onder de wetten. 'tWelck soo yemandt rijpelijck sal willen overwegen, hij sal lichtelijck bevinden dat de republique die nu is, niet vannieus en heeft begonnen, maer dat deselve die tevooren was, nu claerder schijnt. Want gelijck een huys can blijven staen al is 't dat eenige ghedeelten verandert werden, maer soo men de fundamenten omwerpt, niet en can blijven staen, also door de veranderinge van de namen ende ampten van eenige bevelhebbers en werdt niet terstondt gemaeckt een andere republique, midts dat het opperste ghesach ende de eerste macht, ende om soo te segghen de ziele die 't gheheele lichaem van den staet roert ende t'samenhout, een ende deselve blijve.
Voorts soo staet Godt te bidden, edele, hoochwaerdighe heeren, die een vestiger ende voorstander is van dese staet, dat het hem ghelieve de vrijheyt, die niet sooseer door uwe sonderlinghe voorsienicheyt ende treffelijcke vromicheyt der burgheren ende crijgsluyden, als door sijn hemelsche hulp tot noch toe is beschermt, tot veele langhe jaren voorts uyt te strecken, ende gheven dat ons langh mach bijblijven ende ons eygen werden alle den seghen die wij met onse oogen aenschouwen, maer vooral dese seeckere pandteyckenen van de ghemeene gherustheyt: den goodsdienst, de gherechticheyt ende de eendracht.
Den veerthiensten12 Maert des jaers duysentseshondertendethien.
