Mijnheer,
't Oorlogh van de pennen2 duirt hier zoowel als dat van de wapenen. Docteur Arnauld heeft een tweede boeck uitgegeven, genoemt Traditions de l'eglise sur la penitence,3 ende de universiteit van Parijs heeft een tweede requeste aen het parlement overgelevert tegen de jesuïten,4 willende dezelve in 't generael beschuldigen alsoff zij hielen de leer van père Haireau over de cas de conscience. Men heeft oock begonnen te bepleiten de zaecke van de hertoginne van Breszé5 tegen de hertoginne van Esguillon, weinigh tot eer van deze. Achtien compagniën van de guardes zijn gegaen nae de frontieren.6 Men meent de meuterie die geweest is te Brisac beleidt is geweest door de heer Erlach om zich Oisenville quijt te maecken.7 Den hertogh Carel heeft eenige conditiën hier overgezonden die niet en smaecken;8 heeft met hulp van de Spaignaerden uit den Pais Falke-
364
stein becomen nae hondertendetwintich schoten.9 Daer[na] is den marescal de Turaine teruggegetrocken ende heeft het casteel van Lixeul in 't graefschap van Bourgogne becomen.10 Men hout het noch daervoor dat den hertogh van Beieren bij de twintichduizent man zal hebben ende overzulcx aldaer veel stercker zijn dan de Fransoisen.In Catelagne11 ende Portugal12 alsoock in Piedmont13 gaet alles slappelijck voort. De keisersche, Saxensche ende Beierschen hebben ordre van haere meesters gecregen om de vergadering aldaer te continueren.14 Die van Swabe ende Frankenlant zijn gezint de haeren te zenden nae de bijeencomsten tot Munster ende Osnabrug. Die van Frankenlant solliciteren oock zeer tot vermindering van de contributiën die zij gedwongen werden te geven aen de Beierschen.15 Uberlinge is op 't uiterste.16 Haezfeld schijnt zijne cours te nemen nae Coningsmarck toe,17 Galas nae Behmen.18 Den abt van Rivière, confident van den hertogh van Orleans,19 is gemaect conseiller d'estat. De hertogen van Bouillon ende Vendosme zijn in Switserlant, niet zonder ombrage hier te hoof20 dat zij
365
iet bij de handt zoude mogen grijpen met die van de gereformeerde religie in Vrancrijck ende waernemen de croquanterie in Vivarez21 ende de mescontentementen overal. Den cardinael heeft de heer Gassion22 van zijne goede affectie voor die van de gereformeerde religie verzeeckert. De baron de Sabran gaet resident zijn vanhier in Engelant.23 Den keiser, Spaignie, Vrancrijck zullen yder zoecken een goed deel te becomen van de trouppes die geweest zijn aen den paus, aen Venetië ende aen den Grooten Hertogh.24Uit Engelant hooren wij dat den graef van Neucastel een merckelijcke nederlaech heeft gehadt, drieduizent man ende canon verloren.25 Dat de Schotten vivres van Londen hebben becomen. Dat de coninginne van Engelant vorts leefd ende kind draegt26 ende myne maeckt van nae Ierlant te gaen, 'twelck eenige meenen wel zoude connen uitvallen op een reise nae Vrancrijck om de deliberatie daerover van de Fransoisen, die zulcx noch plat afslaen nochte toestaen,27 af te snijden.
30 April 1644.
Men zegt hier dat het principale leger van den coninck van Engelant28 is van zestienduizent te voet, acht te paerd; dat het leger van Essex ende Waller tezamengevougt is van achtendetwintichduizent man.29 Ossenville is niet meer te Brisac, maer te Colmar.30
366
't Crijgsvolck gelicht voor Vrancrijck bij Luyck31 gaen nae den marescal de Turaine. Vijftich stucken geschuts met andere amunitie is vanhier gelicht uit het arsenal ende gezonden nae de frontiere. Die van Duinkercken hebben genomen twee schepen van Sint Malo ende daerin driehondertduizent gulden.32 Den hertogh van Bouillon33 heeft brieven geschreven aen de coninginne-regente, aen den hertogh van Orleans34 ende aen den cardinael, betuigende dat hetgunt waerover men hem Sedan beneemt bij hem is geschiet door inductie van den hertogh van Orleans ende tot dienst van de coninginne ende haere kinderen. Dat hij zonder zijne ende haere oneer Sedan niet en can quitteren. Ende dat hij vertrocken is om door zijne absentie te toonen dat hij verre is van alle desseings waervan men hem hier zijnde suspect heeft willen maecken.In dorso schreef Reigersberch: Broeder de Groot, den 30 April 1644 uyt Paris.