2823. 1636 oktober 30. Aan J.A. Salvius1.

Excellentissime Domine,

Et publico me et privato affecit gaudio Tuae Excellentiae data Hamburgi Michaelis die2 epistola: publico, nuntiata nostrorum illustriore quam a multo tempore ulla contigit victoria3 majores etiam de se successus pollicente; privato, quod eum me video retinere in Excellentiae Tuae amicitia locum, quem mihi pridem nullo meo merito ipsius bonitas concessit.

Nostra haec prospera fama nihil minuente huc perlata refoverunt animum cardinalis Riceliaci, non parum concussum rebus minus secundis et acri pontificis4 ad pacem molitione. Dici autem non potest, quantum Gallica aula hoc quidem dominatu Romanae sit obnoxia.

Tum vero in Italia res sociorum afflictae partim Sabaudi5 infida societate partim eorum, qui res Gallicas curant modo negligentia modo insolentia. Cuncta locorum, quae capta erant, amissa, extra Bremum et Villattam; agrorum ubique dominus hostis, ita ut in arce Placentiae ferme captivus teneatur Parmensis6 abducto et amne Pado ab oppido et a duce oppidanorum studiis.

Quaedam et in Montisferratensi agro hostium facta: nec spes ulla medendi, tam gravi in alias partes incumbente bello. Etiam Rohanii7 in Valle Telina copiae

484

In mari ingentes sumptus circumducta ab Oceano totam Hispaniam classe, quae, ubi in mare Ligusticum venit, ipso usu ostenditur parum idonea silentibus saepe ventis. Et praeterquam quod nihil effecit - nec mirum cum ei praeessent duo, alter archiepiscopus Burdegalensis8, alter terrestris miles Harcurtius9, maris rerum inexperti ambo -, insuper et Ethruscum10 et Genuam compulit Hispanis se addere ad tuendam Italiae pacem.

Caeterum aliis in locis non cessatur a Gallis; nam Burgundiam contra Galassii11 quanquam auctas e Silesia Bavariaque copias egregie defensant cardinalis Valetta12 et perpetuus ei comes dux Bernhardus13 ultroque hostem incessunt, ut nuper IX hujus mensis ex novo Calendario irruptis impetu nocturno Isolani14 et postridie Picolominii15 castris non levi horum damno.

In Picardia multum actum est, quod post capta hosti oppida Capellam, Castelletum, Corbiam, datum Gallis tempus est se recolligendi ferventibus civitatum atque agrestium dilectibus, cum si fiduciam ad pergendum hostis habuisset in prima consternatione et multorum animis praesentia haud multum amantibus, patuisset ingressus in regni viscera et, ut prudentissimi judicant, in ipsam hanc urbem. Nunc auctus undique rex16 missis in hostem fratre17 et Suessionensi comite18 ipse in proximo se tenens bellum ultra Samaram repulit.

Quo minus Belgarum in fine se infunderent Galli, pestis et alimenti inopia raptis ab hoste frugibus obstiterunt; contigitque Iohanni Waertio19 Degenfeldii20 stationem nocte populari.

Rex nunc morbida loca fugiens Silvanectum prope est in Chantiliano Mommorantii21 quondam praetorio. Frater regius multa conquerens in secessum suum Blesensem abiit. Manet ad circumducendum Corbiae aggerem militarem Suessionensis comes.

Principem Arausionensem22 satis cupidum sibi et gloriam parare et regis Galliae gratiam impediunt vicinus Feriae ducis23 exercitus, pestilens autumnus et

485

Interim nec pacis consilia quiescunt: jam transgresso Augustam Ginettio cardinali25, ut Coloniam Agrippinensem petat, quo et a Gallia it Riceliaci frater Lugdunensis cardinalis26. Ego tam Riceliacum quam Arausionensem arbitror, nisi magna premat necessitas, non posituros arma, in quibus illius salus, hujus magnitudo posita est.

Mihi semper laetum erit res et gestas illic et speratas tua auctoritate cognoscere.

Est hic alchymista27 in aula, ostentator egregius, in hoc regi admotus, ut animum regis pecuniae inopia anxium soletur. Interim cardinalis de sua plenissima arca quaedam subministrat, quae ab alchymista proficisci rex credat. Ita mundus agit histrioniam.

Lutetiae, XX/XXX Octobris.