1994. 1635 maart 5. Aan A. Oxenstierna1.

Habuit patientia mea quem debuit fructum idque ad res sequentes omen amplector. Intellectis rationibus meis delegaverat rex2 mareschallos regni Estraeum3, qui de Coeure dictus antehac, et Sanctilucium4. Huic aegrotanti successit comes Brulonus5, regis admissionalis, is ipse, cujus mentionem feci antehac. Die Veneris qui proxime exiit deduxerunt ii me carruca regis et reginae6 comitantibus aliis permultis, partim legatorum ut Veneti7, Helvetii8, Mantuani9 - nam principes regii sanguinis aberant omnes, frater regius10 Andegavi,

341

Haec dum scribo venit ad me a rege missus comes Nanciacus15 mei salutandi causa. Significat regi nihil gratius quam me huic legationi destinatum cum multis aliis ad honorem meum pertinentibus. Respondi quam potui in regem reverenter, in gentem totam benigne nihil reticens eorum, quae aut in honorem Galliae fecissem ipse, aut mihi a Gallis honorifica contigissent. Nunc in horas exspecto, ut a rege dies mihi significetur, qua Sylvanectum eam incertus adhuc, eodem venturusne sit cardinalis16 an non. Nihil omittam, quod ad urgendum negotium pertinere poterit. Brulonus et mihi et uxori meae indicavit imperatum sibi, ut ipsam, ubi vellet, ad reginam, quae in urbe est, deduceret. Distuli id, donec viderem quomodo mihi succederet primus ad regem aditus.

Est apud regem et pater Boutellerius17, qui nunc filio18 cancellarii munus apud fratrem regium obtinente filii sui munus, id est rerum externarum curam, fungitur. Per eum rem popularis mei19, nisi jam sanata est, sanabo. Nam hactenus - ita mos est loci - prodire mihi non licet et per eos, quos mitto, non satis promoveo.

Quod princeps Arausionensis20 amico cuidam Batavo dixit, citra menses tres exactos turmas et legiones Gallicas fore intra fines Belgicos, quos Hispanus21 possidet, idem heic spargi video ab iis, qui cardinali sunt intimi. An qui haec dicunt credant ipsi, nescio, certe cur id credi velint et hi et ille, causas videre me arbitror.

342

De Paraiba capta22 prosperi rumores; vereor, ne commentum sit societatis Americanae talium artificis. Castilionaeus23 nescio, quo pacto tam non festine adversus Lotharingum mittatur.

Fuit apud me e domesticis fratris regii unus, qui exilii ipsi comes fuit. Ait in familia ejus principis neminem de Margareta Lotharingica24 aliter quam de uxore ipsius loqui; planeque ipsi constitutum, quicquid de jure ejus matrimonii disputetur, nunquam aliam ducere. Contra sperant qui nunc res gubernant amoto Puylaurentio ejusque adjutoribus25 fratrem regium, ut est ductilis ingenii, permoveri posse, ut scripto testetur id sibi connubium cordi non fuisse, sed fecisse se exulem, quod necessitas expressisset; ea deinde professione ostensa Sorbonae rationibus et beneficiis elici responsum posse temporibus conveniens ac postea etiam episcoporum Galliae par judicium, quibus auctoritatibus ni pontifex26, quod tamen sperant, velit accedere, satis praesidii fore in nomine Ecclesiae Gallicanae ejusque libertate longe antiquissima. Sapientes omnes rem intricatissimam judicant. Et multa accedunt alia, quae motus concire possint: plebs agrestis exhausta, commercia oneribus et multo magis exactorum iniquitate prostrata; nobilitas ipsa animo multum abalienato, quod eorum bona immunitate tot saeculorum exuantur, si non omnia, quod tentatum tamen, [certe] ea, quae acquisita et adjecta veteribus hactenus eodem jure fruebantur; quod de ipsa nobilitate qui judicarent homines dati de plebe, quos electos vocant minime ad vocabulum respondente eventu, cum jam nunc tantae eorum deprehendantur sordes, ut in eos ipsos judices novi dati sint judices. Qui metus etiam pecuniae regiae tractatoribus incussus effecit, ut septem millionibus nummorum francicorum et eorundem sexcentis millibus quaerant redimere factas jam rapinas et, quod praecipuum est, rapiendi in decem annos licentiam. At ego memini me antehac videre hominem unum, qui solam anteactae rapacitatis impunitatem duobus millionibus aestimaverit impetraveritque. Et talia regna tamen manent, vigent, florent mira Dei in homines lenitate.

De quinquaginta millionibus a rege sepositis, quod nostri antehac legati hinc venientes jactaverant, ejus plane nihil est, sed expeditum est, quod erat aes alienum, ita ut jam non ex annis futuris, ut antea, sed ex praesenti erogatio fiat. Quam ob causam Bulioni27, aerarii praesidi, multum debet Gallia.

Venit ad me et Polonus juvenis, comitis de Lesno filius28 sermone injecto de controversia regni Suedici; edocui eum de quibus edoctum me ab Illustrissima Excellentia vestra gaudeo gratiasque eo nomine habeo maximas. De pace aut perpetua aut temporaria loquenti et de restituendis, quae Poloniae regno armis adempta sunt, dixi non esse quod se Hispanis valentiores existiment, qui cum Batavis inducias fecissent, relictis rebus, quomodo tunc possidebantur. Videbatur mihi is adolescens spem facere boni profectus.

343

Dixit mihi Heufdius29 exspectare se in horas, ut bis centena francicorum nummorum millia sibi numerentur imputanda in id, quod circa regis excessum debebatur; ea spes si non fallit, dabo operam, ne quid in formula acceptilationis fraudis committatur.

Multi hic sermones fuere de Illustrissimae Excellentiae vestrae itu in Saxoniam infernatem. Dico rationes esse in partem utramque, neque dum quicquam me gnaro constitutum.

Sed publicis negotiis quantum res exigit commemoratis, quid vetat apud literarum omnium tutorem ac praesidem aliquid de literis praesertim severioribus attexere? Fratris Pauli Veneti librum de Inquisitione30 ea rerum peritia, eo scriptum judicio, quo sunt illius viri omnia, nunc apud me habeo, habiturus et viri illius nosci ab omnibus dignissimi vitam, a Fulgentio scriptam31, comite quondam ipsius laborumque socio. Hos libros editos nunquam antehac, nisi id Illustrissimae Excellentiae vestrae displiceat, velim per amicos in lucem proferendos curare additis etiam ejusdem opificis minoribus opusculis, ut sunt Apologetici Reipublicae Venetae contra Pontificem32, ejusdem controversiae accuratissima historia33, et de Ecclesiarum immunitate vulgata quidem pridem34, sed ita distracta ut vix venalis sit reperire. Historia Tridentini Concilii35 justum per se volumen ab hac congerie excludi poterit facta tamen et ejus mentione in antiloquio, ut quibus minus est notus scriptor innotescat.

Nactus sum et Lovaniensium, tum theologorum tum iurisconsultorum, responsa, quo ratum esse fratris regii matrimonium contra parlamenti Parisiensis sententiam contendunt.

344

Inter scribendum significatur crastino die hinc discedendum ita, ut perendie diviso itinere ad aulam veniam. Docent me Batavicae literae36 Bickerum37 et Beaumontium38 opinione multorum ad legationem pacificationis Suedicae ac Polonicae destinari; Anglos Hispano naves dare viginti commodati lege, locati lege quadraginta; in Brasilia esse nunc Batavorum naves quinquaginta duas, nautarum militumque sex millia magnam in spem bene gerendae rei; in Belgica Hispaniensi legi militem cum magnis in Galliam minis, quas et Gallassius39 spirare dicitur; in Hispania Arscotium40, custodia quam ante haberi duriori. Si heic subsistere licuisset et alias e Batavis recentiores exspectare literas, fuisset quod adderem credo, sed nunc regis vocatus me et ipso ad peragenda, quorum sum ergo missus, properante, me avocat.

Det Deus, Illustrissime et Excellentissime Domine, ut meae diligentiae fideique successus videam laetos et qui Illustrissimam Excellentiam vestram in rebus laetis inveniant.

Lutetiae Parisiorum, 23 Febr./5 Martii 1635.

Illustrissimae Excellentiae Vestrae
cultor devotissimus
H. Grotius.