Search
Add panel
[tiler debug info]
Choose a letter
Nobilissime Domine,
Literas Memphide XXIIX Augusti abs te datas anno MDCXXXIV ferme anno post ineunte iterum Augusto accipio nec miror tantis locorum spatiis tanta literas curandi difficultate. Multum gavisus sum et cognoscere prosperam tuam valetudinem tot itinera permensi et res tam sciri dignas quam nobis parum notas discere et simul videre non exutam a te mei memoriam, quod et primis literis tuis, quas itidem Memphide ad me, jam multum temporis est, dederas cognovi; ad quas et tunc respondi Hamburgo, ubi tunc eram. Sed an pervenerint ad te literae multum dubito; et dubitat ipse Hottomannus2, ad quem curandas transmiseram.
Non possum satis admirari animi tui magnitudinem, qui tot incommoda subieris ardenti desiderio noscendi statum longinquarum gentium et maxime Christianorum. Vides ibi, quod et in nostro orbe satis apparet, quam difficile sanentur adulta ecclesiarum divortia.
Rex Suetiae magnus Gustavus3, cuius pro filia regina4 legationem nunc apud regem Galliae5 obeo, non multum ante mortem Lipsiae conventum instituerat utriusque sententiae protestantium, inter quos, ut scis, non ita multae intercedunt controversiae, quaedam etiam congeneres illis, ob quas dissidere se in Aegypti locis Graecanici et Aegyptiaci Christiani profitentur. Effecit sua auctoritate, ut amice discederetur cum magna spe restituendae unitatis. Sed tristis exitus tanti regis salubre hoc coeptum interscidit. Neque tamen defuit eiusdem
120
negotii commendator ex Anglia Duraeus6 multorum Angliae antistitum instructus literis, qui Francofurtum ad Moenum venerat eo ipso tempore, cum ibi conventus ordinum protestantium haberetur. Sed rem per se difficilem implicatiorem etiam reddidit doctoris Hoii7 ex aula Saxonica responsum immite in eos, quos calvinianos vocat. Plerique tamen legatorum, qui ad eum conventum missi fuerant, promiserunt se apud suos ea de re ita acturos, ut appareret rem ipsis esse cordi. Pastores Carentonienses non tantum de veteri rigore multum remiserunt, sed suis literis Duraeum in illo proposito confirmarunt additis etiam rationibus egregiis. Et me, quem sciunt Melancthonis8 sententias sequi solere, ad communionem suam invitant, quam aequis et convenientibus Christianae libertati legibus non sum recusaturus paratus et cum altero protestantium genere, si ad id paratos reperero, simili modo fraternum amorem contesserare, non sine spe aliqua latius ituri exempli. Is, qui nunc est Angliae primas9, vir eruditissimus ac prudentissimus, auctoritatem suam et consilia huic rei benigne commodat. Ex iis, quae hic laboramus, facile intelligis, quid in Oriente optemus fieri ab iis, qui unius nutu ecclesiam regi untiquis canonibus contrarium esse existimant. Illud Alexandrinum, de quo scribis, dissidium a temporibus est Dioscori10, cuius quanquam Chalcedonensi conventu11 damnati semper in illis partibus reliquiae manserunt et se late in Aethiopiam asque fuderunt, plane sicut Nestorii12 pars sede fixa in Chaldaea Babylone per Asiaticam Indiam et in confinia usque Sinensium ac Tartarorum sobolem de se misit; quae nunc quoque perseverat id agente Deo, ut etiam dissidia nostra latius spargendo euangelio serviant. Ego quin locutiones incommodae Nestorio in partem unam inclinanti Eutycheti13, cui consensit Dioscorus, plane in contrarium intenti exciderint, non dubito et libenter in his quoque rebus plurimarum ecclesiarum consensum sequor. Veruntamen aequo faciliores mihi videntur fuisse etiam veteres illi, ne novum putaremus hoc malum, in eiiciendis ex ecclesia iis, qui nonnihil ab ipsis diversum sentiebant. Cui morbo remedium adhiberi non potest, nisi Christiani tandem diligenter considerent, quam illa pauca sint quamque perspicuis verbis in Sacris Libris expressa, quae regulam illam fidei Irenaeo14 et non semel Tertulliano15 commemoratam constituunt, extra quam quae sunt in iis sicut libertas aliqua valere debet, ita libertatis usus ad ecclesiarum pacem temperari.Constantinopolitanam ecclesiam ex tuis aliorumque literis video alternis
121
fluctibus Gallicis Batavicisque iactari, utinam bono aliquo euangelii, cujus studium utrique praeferunt. Te non modo cum has accipies, sed nunc cum haec scribo apud Abyssinos esse suspicor, quorum imperium nova romanensi Christianitate turbatum scissumque non ex tuis tantum antehac literis, sed et ex ipsis jesuitarum scriptis satis cognovi; quorum tamen e numero non ignobilis quidam Franciscus Suarez16 libro de Legibus17 docet Abyssinos, etiamsi circumcisionem retineant, dummodo eam ad salutem non iudicent necessariam, ad ecclesiam recipi posse. Ego ita credo, non ex Judaismo aut a Salomonis, ut ipsi putant, temporibus gentilitiam hanc notam illis in locis usurpatam, sed multo esse antiquiorem, quippe in Aethiopum moribus ab omni aevo receptis memoratam Herodoto18, ita ut initium petendum putem ab Abrahami ex Kethura19 liberis, quos in illas regiones ivisse Josephus, Judaicarum rerum scriptor20, aliique censent. A cibis quoque nonnullis abstinere eos credo valetudinis, non religionis causa. Baptismi annua commemoratio est et ipsa tolerabilis. Tot seculorum ritus commoda interpretatione lenire melius est quam cum ecclesia simul rempublicam lacerare.Illud vero ubique Christianis inculcandum censeo non esse quamvis probabili religionis obtentu sumenda arma adversus eos, qui imperii habenas tenent.
Nostra haec Europa belli incendium latius quotidie spargit. Postquam enim protestantium res multum fractae sunt ad Nordlingam praelio21, coepit rex Galliae eas refovere pecunia ac milite per Germaniam, ubi nunc egregio exercitu id agit, ut Caesarianos duces Galassium22, Waertium23, ipsumque ducem Lotharingium24 Lotharingia omni Gallicis armis exutum, Rhenum transgressos ab hac ripa in alteram repellat. At in Belgico solo hoc amplius, non ut ante auxilia rex Galliae submittit, sed aperte suo nomine indictum bellum cum rege Hispaniae25 gerit praelioque victor capto Tilemontio minoribusque oppidis novas victorias exspectat Gallico quidem exercitu profecto adversus novas Caesarianorum, quae in Belgicum finem venerunt, copias Batavico autem obsidium moliente eorum, quae prope Mosam hostis tenet.
In Rhaetiam quoque pervaserunt arma, ubi Vallis Telina munitionibus Hispanicis insessa, quam cito armis Gallicis cessit, tam cito deinde auctis per nimiam Galliae cunctationem hostium copiis amissa est, sed pars aliqua rursum erepta hostibus infelici pugna imminutis. Sabaudus26 novo federe regi Galliae innexus totam Italiam belli exspectatione suspensam tenet. Multis et ibi principum sic existimantibus solidam tutamque pacem haberi non posse, nisi accisis illorum viribus, qui non obscure ostendunt spes se alere paci verae, id est, cum aliqua
122
libertate conjunctae, inimicas. At Saxo elector27 suspecta semper habens Gallorum consilia et Palatinae domui etiam in tanta calamitate, infestus, descitis sociis, pacem seorsim cum Caesare28 fecit, si diuturna futura est, sibi non inutilem, gravem aliis. Nutant principes Brandenburgicus29 et Brunsvicensis30, ad quos in federe retinendos transtulit se illuc magnus regni Suedici cancellarius31. Augusta, Ratisbona urbesque aliae vi armorum Noremberga fame subacta manciparunt se Caesari videturque non ita facile desitura haec procella, quam rex Galliae ibi alere mavult quam intra suos fines recipere. Classem Hispanicam satis ingentem imminentem Narbonensis provinciae portubus favens Gallo tempestas ita disjecit32, ut nihil nisi longo interjecto tempore moliri queat.Sed forte de literis audire aliquid mavis. Excuduntur hic Biblia privato sumtu regis Hispaniae quondam munificentiam superante additis versionibus Chaldaicis, Syriaca, Arabica, Samaritana33. Cyrilli praeterea Alexandrini et Theodoreti opera34 multo quam ad hunc diem auctiora.
De tuis rebus si quam fieri potest edoceamur saepissime, id nobis et contra absentiam tam longe tuam et adversus mala publica non exiguo erit solatio. Deus Pater Domini nostri Jesu Christi te reddat illis in locis non inutilem et sospitem amicis restituat.
Tuae Nobilitati addictissimus
H. Grotius.
Lutetiae, Cal. Augusti novi Cal. anno MDCXXXV.
Vel ex illa de paschate controversia multum agitata ante Nicaenensem Synodum35 et novis occasionibus resuscitata videas, quam saepe leves minimeque ad euangelii naturam pertinentes causae sint, quae coagulum Christianae veritatis conspicuum dissolvunt.
