eLaborate
::: eLaborate options :::
    Show pagebreaks
    Show variations
    Search



    Searchform

    Fulltext search

    correspondent

    Search domain

    Search site
    Search current document

    Letter



    6121. 1643 [maart] 7. Aan N. van Reigersberch.1

    Mijnheer,

    't Is apparent dat de Duinkerckers ordre hebben om volck ende wapenen te brengen in Ierlant, ende voort te gaen nae Spaignie.2 In de sauf-conduicts voor Swede ende mevrouw de landgravin is gheene swaericheit, maer is wel te geloven dat de Vereenigde Nederlanden gheene zullen aennemen dan die geteeckent zullen zijn bij den coning van Spaignie.3

    Hier prepareert men zich ten oorlogh. In Catalagne hebben de Fransoisen, zoo men ons hier zegt, Flix ontzet.4 Hertogh Carel treckt groote contributiën uit Lotheringen ende zoect hier weder te comen in handeling.5 De heer Erlach is wederom te Brisac, ende de baron d'Ossenville sterckt Uberlingen ende vergadert schepen ende schuiten om te ge-

    142

    bruicken op de Bodenzee.6 Gassion heeft last een convoi te brengen in Atrecht.7 Beck8 sterckt de plaetzen in Lutzenburg ende evenwel onderhout de neutraliteit met Sedan9 alsoff die plaetze noch waer in de oude handen.

    Den coning is wat beter als voordezen. Hier is groot gerucht dat Ragosky met Swede heeft gehandelt.10 De wisseling van de Fransche gevangenen tegen de Spaenschen is besloten, waeronder de heer Ranzau11 zal begrepen zijn. De soux par livre blijft op 't wijn ende hout, niet op andere waeren. Goud ende silver clinquant ende Vlaemsche dentelles zijn hier verboden.12

    Wij hooren dat het bestant in Brasyl vannieuws is gebroocken bij de Portugezen.13 Uit Engelant verstaen wij dat de zaecken noch weinigh zijn gedisponeert tot vrede, dat des conincx trouppes aenwassen, zijnde onlancx sestienhondert man uit Denemarcken te Neucastel aengecomen met veel wapenen ende amonitie, diergelijcke tuich onder des coninginnes hardes apparent is veel te zullen schuilen,14 dat te Londen een impositie is opgestelt op de huizen die seshondertduizent gulden ter maent zal inbrengen,15 dat den coning alle het volck daer hij meester werdt, eedt doet doen tot behoudenisse van de protestantsche religie als voordezen, van 't recht van den coning ende zijne wettelijcke successeurs met conservatie van de privilegiën van het parlement.16

    Den hertogh van Beyeren heeft zijn creitz ende dat van Swaben ende Francken vergadert, zich aengeboden voor de gerustheit van alle dezelve creitzen te willen zorgen, oock ten dien einde te zenden nae Vrancrijck.17

    't Schijnt dat het meeste oorlogh dit jaer vanwegen Vrancrijck zal vallen ontrent Bourgogne ende d'Elsaz, nevens een defensyve crijgh in Picardië. Dewijle de Spaignaerden het casteel van Tortone belegeren, belegert den prince Thomas Pont de Sture,18

    143

    hebbende ontfangen gelt ende een notabel renfort van volck verwachtende. Horst, gouverneur van Heidelberg, heeft het casteel van Hornec becomen op de Fransoisen;19 dezelve Fransoisen hebben gemist in haer voornemen van Tubingue te belegeren.20 Ondertuschen belegert den bischop van Wurtzburg Miltemberg aen de Mein.21

    7 Februarii [sic] 1643.

    In dorso schreef Reigersberch: Broeder de Groot, den 7 Feb. 1643 uyt Paris.
    Notes



    1 - Hs. Amsterdam, UB, coll. RK, H 30j. Eigenh. oorspr. Niet ondertek. Copie, afkomstig uit de briefwisseling van Grotius met P. Spiring Silvercrona, aanwezig te Stockholm, RA, E 1014 (bijlage bij een brief van P. Spiring Silvercrona aan J. Oxenstierna dd. 7/17 maart 1643).
    2 - Het gerucht ging dat in de haven van Duinkerken minstens 22 schepen gereedlagen om 2000 Waalse soldaten naar Spanje over te brengen (CSP Ven. 1642-1643, p. 238, en Correspondance d'Estrades I, p. 143).
    3 - Er circuleerden nu twee formulieren van Spaanse vrijgeleidebrieven voor de gedelegeerden ter vredesconferentie. Eén was uitgeschreven door de keizer, bij volmacht van koning Philips IV, en het andere was een exemplaar dat de Spaanse koning zelf op 19 november 1642 te Zaragoza had ondertekend.
    4 - De Franse onderkoning in Catalonië, Philippe, graaf van La Mothe-Houdancourt, joeg de Spaanse generaal Juan de Garay uit de omgeving van Flix aan de Ebro (Sanabre, La acción de Francia en Cataluña, p. 243 en p. 274).
    5 - Hertog Karel IV van Lotharingen zette niet al zijn belangen op één kaart. Hoewel zijn manschappen in het Wurtembergerland aan de zijde van de Beierse legers vochten, probeerde hij toch toenadering tot Parijs te zoeken; vgl. no. 6053, en Episodes Guébriant, p. 335.
    6 - Johann Ludwig von Erlach en Paul Le Prévost, baron van Oysonville, gouverneurs van Breisach, boden materiële en strategische steun aan het Frans-Weimarse leger van maarschalk Guébriant.
    7 - Jean, graaf van Gassion, hielp Antoine III de Gramont, graaf van Guiche, met het versterken van het garnizoen van Atrecht; vgl. no. 6098.
    8 - Johan van Beck (1588-1648), militair gouverneur van Luxemburg (BNB II, kol. 72-74, en Episodes Guébriant, p. 143-145). Zijn ruiters hadden op 26 februari nog een uitval gedaan in de buurt van Thionville (Gazette 1643, no. 32, dd. 14 maart 1643).
    9 - Sedan, het bolwerk van de opstandige prinsen, was op 29 september 1642 onder het gezag van de Franse kroon geplaatst.
    10 - De protestantse vorst György I Rákóczi van Zevenburgen bereidde een aanval op de Habsburgse landen voor.
    11 - Luitenant-generaal Josias Rantzau (1609-1650), heer te Bothkamp, was op 26 mei 1642 bij Honnecourt door de Spanjaarden gevangen genomen (ADB XXVII, p. 281; Episodes Guébriant, p. 371-374). Over zijn vrijlating werd sinds december 1642 met don Francisco de Melo onderhandeld (Lettres Mazarin I, p. 35-36).
    12 - Het verbod op het dragen van luxe-artikelen werd aangekondigd in de Gazette 1643, no. 29, dd. 7 maart 1643.
    13 - De Portugezen wakkerden opstanden aan in de door de Hollanders bezette kustplaats São Luís do Maranhão (C.R. Boxer, The Dutch in Brazil, p. 146 en p. 161).
    14 - Het Parlement liet 16 schepen uitvaren om de zeehavens te sluiten voor vrachtschepen van koningin Henriëtte Maria en de koning van Denemarken (CSP Ven. 1642-1643, p. 241, 244 en p. 249).
    15 - Voor het onderhoud van het eigen leger gaf de stad Londen aan het Parlement toestemming om belasting tot een bedrag van 600000 pond te innen (The Parliamentary History of England III (1642-1660), kol. 81-82).
    16 - Op 6/16 februari maakte koning Karel I zijn antwoord bekend op ‘The Parliament's propositions for peace, presented to the king at Oxford’, dd. 1/11 februari 1643; vgl. nos. 6098 en 6132.
    17 - Militaire vraagstukken kwamen aan de orde op de door hertog Maximiliaan I van Beieren in januari/februari te Dinkelsbühl en Donauwörth bijeengeroepen Zuidduitse ‘Kreistag’ (Foerster, Kurfürst Ferdinand von Köln, p. 231).
    18 - Prins Tommaso Francesco van Savoye passeerde Pontestura (ten westen van Casale) om aanwezig te zijn op het rendez-vous van het Frans-Savoyaardse leger nabij Ivrea (Gazette 1643, no. 32, dd. 14 maart 1643).
    19 - Baron van Horst, gouverneur van Heidelberg, heroverde het door de Fransen bezette kasteel Horneck (Gundelsheim, ten noorden van Heilbronn) (Gazette 1643, no. 28, dd. 7 maart 1643).
    20 - In dezelfde Gazette verscheen het nieuws van de mislukte aanslag op Tübingen.
    21 - 600 soldaten van Johann Philipp von Schönborn, elect van Würzburg, belegerden Miltenberg aan de Main (Gazette 1643, no. 29, dd. 7 maart 1643).