3374A. 1637 december 6. Van [J. Witten].1

Nobilissime ac amplissime domine,

Singulare gaudium nuper hausi ex litteris Bremsii nostri,2 quibus me certiorem ferit de prospero tuo, tuorum ac rerum tuarum statu, ac quod non secus commissa interpretatus sis quam ego illa intellexi, nempe e re publici boni et tua. Multa me simul moverunt, neque dubito quin Bremsius dextre illa tibi exposuerit. Iam et tuas mense Octobre scriptas3 recte accepi, quibus confirmas a Bremsio mihi relata, neque aegre feres si uti coepi, ita etiam deinceps data occasione et re temporibusque ita poscente, te quasi nescio, adventum tuum apud dominum Oxensternium4 urgeam ac tandem te adhuc in hac vita videam ac amplectar. Restant enim multo maiora quae Bremsio, licet optimo iuveni, concredere tamen non potui ac quae tibi soli, alias nemini, quisquis ille sit, detegere possum. Quo intellecto certus sum itineris incommoda te parvi facturum.

Ad Germaniam quod attinet, nosti illud prophetae, Civitates Judae in acervos arenae ac desolationem redactae sunt,5 atque haec facies Germaniae. Atque et hic nemo est qui ea reponat in animo. Non descendunt haec in pectus usque. Frustra hic Seneca vociferatur, Deprehendas te oportet.6 Statum Germaniae si consideras, non et hic ovum ovo tam simile quam et noster iudaico. Ut iuvenca refractaria, refractarius est Israel. Haec in genere quae tu a vestris hominibus dubio procul explicitius in specie habes. Uti et de strage nuper Wrangel[io] a caesarianis illata,7 unde hi maxime gloriantur ac magnam spem iam conceperunt de reliquis pari modo conficiandis. Insuper aliquot urbes in Pom-

439

Diu est quod principi meo non adfui, verum circa finem Februarii, si Deus vitam mihi concesserit, ipsum adire apud me constitui atque cum ipso super miseriis nostris plene conferam ideoque te summopere rogatum vellem interea mihi perscriberes animi tui sensum, qua nempe via pax tandem obtineri possit atque qua arte hoc opus aggrediendum. Gallas13 principem meum incitat, ut et ille huic operi manum denuo admoveat, velle et se opem suam conferre atque rem hanc caesari gratissimam esse. Ac quantum intelligo, non abnuit princeps cogitabitque de eo. Iam si litterae tuae ante abitum mihi redderentur, solus ego cum principe illas perlegerem atque ambo ad illarum rationes tanquam ad Elicem ac clarissimos Septentriones14 nostras cogitationes dirigeremus. Quodsi tu et hisce litteris et litteras Gallico sermone - nam et illum princeps callet - conscriptas ad principem adiungeres, nihil esset aliud quod hic amplius desiderarem quam unum, ut in tuis ad me litteris una eademque opera mihi explicares illorum omnium quorum interest ac qui hoc bello iam involuti conditiones quousque illae videantur huc deflecti posse. Hoc si abs te impetraro, non solum erit exinde clare videam te mihi in omnibus ex animo factum velle, verum etiam eo ipso scias publica commoda promotum iri atque te principem meum tibi mire devincturum. Ac quia mihi non fallax spes boni subsecuturi, si hic repulsam non patior, non molestum tibi erit quamprimum mihi indicare, an etiam hae litterae tibi ad manus venerint et quid mihi sperandum de tuis litteris.

Ac quia auguror te bene valere cum tuis, Deum Optimum Maximum oro gratia sua tibi semper adsit atque ex voto cedant quae inceperis,

tuus quem nosti.

26 Novembris [1]637.

Adres: Nobilissimo ac amplissimo viro, domino Hugoni Grotio, ad christianissimum Galliae regem reginae regnique Suedici legato, Lutetiae.

Bovenaan de brief schreef Grotius: Rec. 23 Dec. 1637.

En in dorso:15 26 Nov. 1637 Johan Witte.