3323. 1637 oktober 31. Aan N. van Reigersberch1.

Mijn Heer,

Naedat ikc uE. brief van den 12 October2 niet alleen ontfangen, maer oock beantwoordt hadde,3 ontfang ick op den 28 Oct. uwer E. brieven van den 28 September4 ende van den 5 October5, over zee, soo ick verstae, gecomen ende aen mij bestelt door monsieur Euskercken6, die wat uit sijne siecte begint te

686

Ick blijve van mijne ende uE. opinie nopende de tractaten inhoudende vrijheit van pauselijcke exercitie ende heb opinie, dat oock buiten sodaenige tractaten 't pausdom sal toenemen door de verdeeling onder de protestanten ende de ongebondenheit der predicanten, waeruit soo in die landen als in Engelant mettertijd wel iet quaed mochte ontstaen, 'twelck God gelieve te verhoeden.

'tGunt in de questie van de jurisdictie over de admiraliteitsheeren passeert ofte passeren sal, bid ick uE. mij te laeten weten; sal seer gaeren mijne bedenckingen daerop mededeelen.

Van monsieur d'Estampes9 heb ik uE. geschreven, dat hij uE. kennisse sal soecken. Dient gebruict met circumspectie, alsoo hij buiten twijffel instructie sal hebben om met die messieurs te corresponderen, die voor oorloge10 sijn. Ick hem raed gegeven vitare offucias te bene fidei famam sibi circumdare ut illis in locis utiliorem). 't Selve is hem ook bij monsieur Heufd geseit. Hij sal misschien wat voor mij willen doen; maer ick en begere sulcx niet, alsoo het alleen soude strecken om de gepasseerde actiën van nieus te wettigen ende Humingus'11 aanhang plaisier te doen.

Het doet Vindex'12 volck seer, dat sij Hotherus13 quijt sijn. 't Is goed, dat ick weet van Cimons ambassadeur14 nopende Hobrodi15 laudes. Vandaer, sie ick wel, dat hij sijne instructiën heeft gehadt.

Dorpius16, ut video, iactu navem servavit. Sijn dienst dede quaed aan Magog17 soo daer als hier. De brieven, die ick crijgh uit het leger van hertogh Bernhard18 toonen, dat hij tot noch toe seer swacke hulpe had becomen ende den vijand machtiger bleeff.

Suenno19 doet voor sijn huis niet wel met hem soo veel te hasarderen:

687

Ick sal garen verstaen hoe sich des landgraefs21 leger sal dragen nae des landgraefs doot.

Ioachimi22 hoor ick, dat mede op gelt wacht. Ick merkce, datter secrete articulen CCC23 tusschen Vrancrijck24 ende Engelant25. Sweden26 sal wat apa[r]t27 willen bedingen. De partij van Spangië28 is noch sterck bij Alexandrinum29.

Ick doe wederom mijne gebiedenisse aen d'heer burgemeester Meerman30 ende andere vrunden ende verwachte, wat tijdingen d'heer Spierinck31 sal medebrengen.

Dit sij alsoo cursim gediscoureert op uE. twee brieven.

Dusverre geschreven hebbende crijgh ick uE. brief van den 19 october32. Danck uE. van de continuatie in den arbeit voor onse saecke met Rotterdam33 ende vinde uE. beleit ende proceduiren seer goed. De heeren van Rotterdam sijn buiten twijffel schuldigh mij te doen behandigen 'tgunt sij te Rotterdam sijnde hebben laeten volgen, sonder eenigen inventaris. Wilt mij laeten weten, off uE. die van den 434 heeft ontfangen. Ick en heb noit weeck laeten voorbijgaen. UE. heeft in de saecke van Rotterdam volle macht om te doen dat nae de gelegenheit van tijden ende plaetsen oorboir sal duncken.

Uit Sweden schrijft men mij, dat apparent is, dat ick haest in Engeland soude connen werden gebruickt, 'twelck soo sijnde houde ick voor seecker, dat ick tot mijne volle gerechticheit wel soude comen, alsoo ick daer vrunden heb ende andere soude connen maecken. Van 't employ van eene van mijne soon[s]35 te Rotterdam dunct mij niet, dat noodigh sal sijn iet te stipuleren. Golilas' soon36 moet ver-

688

Mij dunct dat soo eenige transactie aengegaen werdt met Rotterdam daerin moet werden gestelt dat ick mijne actie reserve op den Staten van Hollant ende dat sij mij daerin behulpigh sullen sijn.

UE. gelieve oock te vernemen, waer ick een jongeman sal connen crijgen, die eene goede vaste hant heeft van schrijven, wat Latijn ende Fransois can, die mij soude dienen in brieven ende andere stucken uit te schrijven, ende in plaetste van gagie tevrede sijn met goede instructie ende de tafel. Voor desen is mij geschreven van Mierops soon38 ende van De Blons soon39, maer besluit niet sonder mij te adviseren. Die sulcx soude aenstaen moste hem soo in clederen onderhouden, dat hij met eere mochte gesonden werden aen princen ende ambassadeurs.

Op alles wel lettende dunct mij, dat noodigh sal sijn dat Humelus' soon40 daetelijck gae nae Zelant ende met de eerste seeckerheit hier come om te sien, waer hij toe bequaem is. Golilas vreest, ne otio diffluat41 ende dat hij niet alleen sijne, maer oock sijne broederen42 fortune bederve, waerop te meer staet te letten, quia sumus in crisi, ad totam familiam pertinente.

Van ligue43 - exepto .....44 - voor Sigthunus' volck45 iet te verwachten, heeft geen apparentie. De ordre, die Cimons ambassadeur46 gevolgt heeft, toont dat te seer, behalven veele andere redenen, die ick niet alle en can schrijven.

In dit stuck van dien jongman Gotilas' soon is Humelus becommert om 't gevolg ende alles overleit hebbende meent, dat het best waer, dat hij cum bona Beriae47 gratia bij Gothilas quame om alles wel te overleggen ende te doen dat best sal sijn. Beria dient bedanckt ende hem gerestitueert, soo hij iet heeft ver-

689

Wij verblijden ons hier vanwegen het overgaen van Dampvilliers recht ter selver tijd als Isolani53 ende Cantelmo54 waeren gecomen tot het ontset. Wij sullen ons best doen, dat een deel van dat leger magh gaen stercken hertogh Bernhard55 volgens des conincx56 belofte aen ons gedaen.

In de Fransche Comté sijn eenige vaendels bij de Fransoisen becomen. Wij verstaen madame de Chevreuse57 uit Bearn is gegaen nae Spaignië; dat tweeduisent Croaten ende eenige infanterie sijn gecomen tot verstercking van den cardinael-infant58, die men nochtans niet en meent binnen dit jaer iet sal connen uitrechten.

Hanou hout noch ende gaet van hier sestichduisent gulden voor den graef59, voor Raamsay60 ende de soldaten om de stadt buiten peryckel te houden, sijnde de vivres daer quaelijck te becomen.

Gisteren is hier de lijcpredicatie gedaen ter eere van den overleden hertogh van Savoye61. De broeder62 pretendeert deel aen de voochdie, ende sijn volck spreecken seer tot naedeel van den hertoginne-moeder63. Aen Lesle64, die aen hertogh Bernhard dient, is toegelaeten 800 man te lichten in Schotlant.

Den marescal de Vitry65 is in de Bastille, omdat hij voor desen in gramschap den eertsbisschop van Bourdeaux66 heeft geslagen, hoewel versoening daerop was

690

Den coninc heeft verboden uitvoer van hennep ende canefas uit Normandië ende Bretagne om de Spaignaerden te benemen die dingen, die haer noodigh sijn tot de navigatie, ende alsoo de Spaensche gemeente onlustigh te maecken sijnde alrede eenige sedities in Portugael ontstaen.

De Fransoisen sijn ingegaen in Dampvilliers den 17 october hebbende daegs tevoren 300 van Cantelmoos volck, die hare retrenchementen wat te nae gecomen waeren, geslagen.

Ick sal hier noch eenige tijdingen bij doen, die mij soo daetelijck uit verscheide quartieren ter hande comen: Dat in Henegouwe soo het Spaensche als het Fransche leger haere winterplaetsen soecken, soodat Castelet is uitgestelt tot het naeste jaer; Vitry werd hier in de Bastille scherp bewaect, sijn huisvrouw68 ende soon69 sijnde belast nae haere landhuisen te vertrecken; 't gouvernement van Provence crij[g]t den graef van Alais70, soon van Angoulème71; duc d'Alovin72 heeft door de victorie van Leucate becomen de staet van maerschalck van Vrancrijck; den cardinael de Savoie73 heeft aen de weduwe geschreven dat hij bij haer wil comen om alle goede debvoiren te doen. Hij excuseert sulcx; Créquy74 heeft Romans wederbecomen, een clein casteel toecomende Savoye; uit Spaignië is te Rome last gegeven om te handelen van suspensie van wapenen; men geeft daer goede woorden aen den Engelschen ambassadeur75 om alle handelingen te breecken; men spreect daer van drie millioenen te senden nae Nederlant; te Lisbon ende te Evora is de gemeente soo verre gecomen, dat sij des conincx76 huisen ende papieren heeft in brant gesteecken; aen prince Thomas77 is van nieus gegeven 't incomen van ses duisent croonen uit het incomen van de Savoysche goederen in 't rijck van Naples; dat in Spaignië 't vierde paert van gehypothequeerde renten ende interesten ende van de huir van huisen wierd genomen voor den coninc geëstimeert op 12 millioenen croonen; in 't rijck van Napels 't sout belast met twee carolijnen van nieus, waerop de coopluiden een millioen hadden belooft ten deele comptant, ten deele op maenden; op elcken haert 16 grainen wierd geschat op 140 duisent croonen; van 't selve rijck wierden 800 ruiters verwacht te Milan.

Den 31 oct. 1637.

Ick wilde wel weten, wat plaetsen in Oostvrieslant de Staten-Generael bewaeren, wat plaetsen des landgraefs volck, wat plaetsen de heer grave van Oostvrieslant78.

691

Doen selve over een ruimen tijd schreef van sijn soon79 bij80 Gert81 te bestellen, considereerde hij niet, dat Beria selff een voorsoon82 heeft, die in 't stuck van Zerila83 sal willen instrueren. Oock heeft Sch[m]alcius84 aen Humelus gesegt' dat Golilas' soon niet en soeckt als bij .....85 ledigh te gaen ende juffrouwen te besoucken. De naelaeticheit oock in het schrijven tegen expresse ordre maect, dat men op sijne compartementen naerder het oogh moet hebben, ne sibi noceat. Daerom is de resolutie volcomentlijck genomen, dat hij sonder replycke overcome om sijne genegentheit ende redenen gehoort te letten op 'tgunt hem proffijtelick ende ons allen eerlijck sal sijn.

Adres (met andre hand): Aen mijn heer mijn heer den raetsheer Reigersberg In Den Hage.

In dorso schreef Van Reigersberch: broeder de Groot, den 31 octob. 1637 wt Paris.