2904. 1636 december 26. Aan N. van Reigersberch1.

Mijn Heer,

Den laesten Sonnendagh is graef Mauris van Nassau2, soon van graeff Willem3, bij ons te kerck gecomen ende te gast gebleven, alwaer wij de gesontheit van mijnheer den prins van Orange4 niet en hebben vergeten.

Ick sende uE. het antwoord bij Monsieur5 gegeven aen den graef van Chavigny6 ende de Guiche7. Tot stede van seureté te geven sal men hier niet licht comen, hebbende voor desen de swaericheden daervan geproeft. Van het huwelijck8 en is te Rome niet te wachten conform de intentie van den coning9 ende de bisschoppen van Vrancrijck en sullen niet derven doen dan onder 't welbehagen van den paus10.

Ick sende oock twee brieven van den graef van Soissons11 aen den coning ende aen de steden van Champagne. In dese laeste werdt qualijck geduit, dat hij capteert de gunste van de gemeente met sijn affectie tot de paix ende ontlastinge van deselve gemeente, ende meteene de regiering, soo 't schijnt, daermede in 't ongelijck stelt.

Den coning van Spaignie12 heeft noch geen pasporten gesonden voor de Fransche ambassadeurs13, gelijck de Fransoisen voor de Spaenschen14 hebben gedaen, poinctillerende op de surrogatie van den cardinal de Lion15 in plaetse van den marescal de Bressé16, die geen lust toont te hebben om te gaen. Evenwel is de heer Feuquière17 ontboden om sich op de reis te begeven, waertoe oock mons.r d'Avaux18 gereedt is. Ick denck Sweden niet senden en sal met qualiteit

610

Wij verstaen den heer Aysema19 vremde articulen sijn voorgestelt op de neutraliteit: quod haec pacta non debeant preiudicare iuri nec domus nec imperii20. Dit en is niet vremdt als reciproquelijck oock gestelt werdt nec ordinum. Maer reservatio casuum extremae necessitatis provinciarum et Indiarum, hoewel geseit werdt alleen gestelt te sijn om den Spaignard te behagen, maect het heele werck los. De vrage, si Hispani vellent restituere loca imperii an ordines quoque idem offerrent, can licht beantwoordt werden met te begeren dat de Spaignaerden haer eerst verclaren. Renuntiatio federum contra caesarem21 et imperium can licht gesolveert werden, gelijck gesitueert is, seggende nulla esse facta. Maer de Sweden ende den landgraef22 uit Westfalen te doen vertrecken, dat gaet buiten termen van neutraliteit. Dat alles moet strecken tot een gemeene vrede (?) is tijdelijck. De advysen van Regensburg seggen ons, dat den resident van Venegië23 den heer Aysema, selve niet verwachtende, heeft gevonden bij Ognate24 hebbende d'heer Aysema sijne coets op een ander plaets gelaeten. Wij verstaen oock vandaer, dat de Nederpaltz datelijck werdt gepresenteert; maer den Opperpals ende het churfurstendom uitgestelt tot justitie ofte naerder handelinge, begerende den Spaignaerd geene andere recompense voor sijne costen dan dat Engelant sich obligert tot mainctenement van de paix, waeronder den palsgraeff25 ende den hertogh van Lorraine26 op seeckere conditiën souden sijn begrepen. De Engelschen werden bij de Fransoisen versocht een corten tijdt te willen nemen binnen dewelcken, soo de restitutie van den heele Pals ende 't churfurstendom niet en geschiet, sij haer nevens Vrancrijck souden verclaeren. Maer sij en willen niet aenbyten (?).

Naedat ick uit d'heer Ponnica27 verstae, sijn de cloecste in Engelant aen de Spaensche zijde; tot de alternative chur wil Beyeren niet verstaen.

De coninginne-moeder28 is bij ordre van Ginetti29 bij de nuntius te Bruissel residerende30 begroet ende versocht het best te willen doen in de paix ende haere particuliere interesten aen het gemeen over te geven. Sij heeft geseit verwondert te sijn, dat den paus soo laet om haer denckt. Den cardinael de Richelieu siende, dat haer wedercomste niet en can werden ontgaen, als men sal handelen, doet haer beloven vijftigh duisent croonen ter maent uit haer goed ende dat sij mach comen in Vrancrijck, als sij wil, sonder verwachten ontboden te werden, ofte, soo sij daerom wil schrijven, dat men haer beleefd sal antwoorden. Wilt, dat zij de

611

Van de princesse Margarite33 begint men nu te seggen, dat sij onvruchtbaer is ende dat daerom het huwelijck geen quaedt en can doen ende sij haest onwaerd sal sijn.

Van Lorraine te restutueren, houdende eenige plaetsen, werdt gesproocken. Pignerol is een groote difficulteit ende oorsaec van meest alles quaedt in Italië.

De Spaignaerd heeft door de laeste bode noch geen passeport gesonden voor de Fransche ambassadeurs, gelijck de Fransoisen voor de Spaenschen gedaen hadden, disputerende noch op de verandering die men wil doen, stellende den cardinael de Lion in plaetse van den marescal de Bressé. Feuquière is al hier ontboden om te gaen nae Colen.

't Schijnt de Spaensche nu minst haesten, mogelijck staende om iet te sluiten met Engelant, eer men te Colen in handeling comt, ende haer aldaer te gebruicken.

't Schijnt niet, dat de tijding van de doot van het Beiersche kindt34 continueert.

Mansfeld35 werdt bij den keiser36 in Silesië tegen Wrangel37 gesonden, ende Truxis38 gaet om in Pruyssen 15000 man te lichten voor den keiser ende 't gelt te verschieten. Galas39 is soo sterck gevallen op hertogh Bernhard40, dat hij aen dese sijde van de Saone heeft moeten wijcken.

Men spreect van beide de Bourgogniën in neutraliteit te stellen. Monsieur, boven hetgunt ick in geschrift sende, begeert de vrije dispositie over sijne domestycquen ende sijne pensioneren te ontfangen uit de rentemeesters in de provinciën sonder te behoeven te doen te hebben met Bulion41. Chastillon42 gaet commanderen in Champagne in plaetse van den graef van Soissons; crijgt gemeenlijck odieuse commissiën. Den cardinael de Richelieu om niet te schijnen ontbloot te sijn van alle 's conincx bloed ontbied den prins van Condé43.

Men hoopt 20 millioenen voor het toecomende jaer te vinden in de steden uit het achtste paert van de huire van de huisen, halff ten laste van den eigenaer, half ten laste van den huirder.

Den graef van Nassau, die bij mij is geweest, wordt bij eenige gesolliciteert tot het pausdom ende heeft eenige twijffelingen. Ick sal hem dienen, daer ick can.

612

't Schijnt d'Engelschen hier iet handelen, dat sij voor ons bedecken, apparentelijck de conditiën van de paix raeckende. Ick verstae oock de Fransoisen nu de gedachten van een cardinael nae Colen te senden laeten vaeren.

Mons. Justel44 is van hier nae Sedan gesonden om te letten op den graeff van Soissons' actiën; 's conings broeder blijft in vrese, dat men volck wil senden nae Blois toe, tegen hem.

UE. gelieve doch gedachtich te zijn mijne papieren tot mijnheer Basius45; twijffele nyet, off daer zijn oock boecken bij, beydes is mij noodigh.

Jan de Waert46 ende Piccolomini47 sijn overal naer getrocken sonder eenige schade gedaen ofte geleden te hebben.

Den 26 Dec. 1636.

Hertogh Bernhard heeft Ionville moeten quiteren.

Een monick van Savoye, Monao48 genaemt, arbeid seer tot de paix ende heeft gehoor bij de Engelschen. Aliquid moliuntur. Sophi49 ende Vindex50 hebben tesamen noch niet gesloten. Elck is vrij. Van de electie van een Roomsch Coning51 is geen twijffel meer.

In margine schreef Van Reigersberch: Broeder de Groot, den 26 Decemb. 1636.