1256. 1628 mei 6. Aan N. van Reigersberch1.

Mon frère,

De uwen van den XXIIe April heb ick al over eenige daegen ontfangen, dan gewacht te beantwoorden tot desen ordinarissen dagh ende gebruyckt den wegh, dye uE. tot noch toe heeft geordonneert over Amsterdam.

De tijdinge van dye stadt heb ick wel particulierlijck verstaen door neeff Brasser's schrijven2. Van Meden3 heeft het meeste contentement niet. Wij sullen zyen, wat op de requeste van de remonstranten sal volgen.

Wat ons particulier aengaet, ick ende mijn huysvrouw vinden niet goed, dat eenigh versoeck geschiede. Michyel Pauw4 is wederom tot tweemael bij ons geweest willende, dat wij geloofden, dat sij garen saegen mij weder in 't land tot contentement, waernae wij toonden niet zeer geaerth te zijn, als ons wel connende hyer generen. Monsr. Justel5 is oock bij mij geweest met monsr. Hottoman6, comende soo 't scheen van de extraordinarisse ambassadeurs7, seggende te hoopen, dat ick soude worden gerestabiliert ende dat den hertogh van Bouillon, den vader8 ende desen9, mij altijd goed hadden gegunt, 't welck ick seyde oock uyt andere verstaen te hebben. 't Scheen hij wilde te kennen geven, dat het gebesoigneerde tot Amsterdam ende de bevordering van veele oude regierders in de regiering daertoe de wegh baende. Ick seyde, dat ick meende, dat de regierders andere luyden genoech hadden, daervan sij haer conden laeten dyenen ende dat

296

Mij hyer in de communie van dye van Charenton te geven, vinde ick niet oorbaer, maer wel merck ick, dat door mijne schriften ende propoosten de allergeleerdsten van de religie off van ons gevoelen leren als monsr. de Saumaise13, off de tolerantie beginnen te prijsen gelijck monsr. Justel - dye zeer prees het bouck Vossii de historia Pelagiana14 - ende twee predicanten van Charenton. Ick meen, dat dat getal alle daegen sal wassen, soo uyt vrese van door precysheyt eenige van de haere hyer te verlyesen, als om niet tegen te hebben deghenen, dye in ons landt van 't remonstrantsche gevoelen professie doen ofte immers 't selve eenigermaeten favorizeren.

Langerack15 heeft hyer in presentie van 's conincx commissarissen onse extraordinarissen, dye seyden, dat hij buyten zijn last was gegaen, gecontradiceert met vehementie. Den heer van Somerdijck16 maeckt hem niet zeer aengenaem. Daer was onlanx swaericheyt gemaeckt een generaele permissie te geven aen alle, dye in ons landt souden willen gaen dyenen, omdat veele dat pretext waernemende nae Engelant gingen, maer men was tevrede dye paspoort te geven, daer de colonellen ofte andere van qualiteyt voor spraecken. Hyertegen heeft hij aen de coninginne-moeder17 gedeclameert ende nae zijn harangue Haere Mat. gebeden, dat zij geen advys en soude willen nemen dan van den raedt, dye daer present was, 't welck was den mareschal de Chastillon18 ende eenige anderen

297

Onse extraordinarissen spreecken de commissarissen niet aen dan op de dagen van de audientie ende daer noch niet dan van de saecken van de schippers ende van de oude restanten, soodat men oordeelt, dat zij wachten op het exploict, dat d'Engelschen doen sullen, dye men seyt in zee te zijn, doch noch niet bij Rochelle. Den coning is gereed tot een bataille, soo zij landen; soo niet, om met X off twaelff schepen tot oorlogh toegerust, voorts een groot getal van schuyten ende barquen, dye vol edelluyden ende vyerwercken sullen zijn, de vloot te beschaedigen ende aff te keeren. Hij heeft aen sijn moeder geschreven met zijn eygen handt, dat Godt hem magh straffen om zijn sonden, maer dat hij menschelijcker wijse niet en vreest ende daerenboven oock vertrouwt, dat Godt nae zijne barmherticheyt hem gunstigh sal zijn gelijck voor desen. Echter merck ick, dat alle verstandigen meenen, dat lichtelijck geduyrende het gevecht eenige schepen met vivres sullen passeren. UE. sal misschyen daer gesyen hebben de nieuwe caerte van Rochelle ende 't belegh, gemaeckt bij Tavernier20. Maer uE. moet weten, dat de steccade, dye voor de gesoncke schepen is, dye men noemt les chandeliers de monsr. de Marillac21, maer begonnen werck en is, ende 't gunt voorgenomen is gestelt, off het waer gemaekt, doch soo d'Engelschen wat verbeyden, men acht dat den dijck, nae dat nu het werck voortgaet, in vijff off ses weecken soude mogen volmaeckt zijn. Oock soo d'Engelschen schoon comen ende niet wel van alles en sijn geprovideert, sullen licht haer hooft stooten.

De marquys Defiat22 heeft voor monsr. de Hayes23 aen den cardinael24 geschreven ende hout hem, off hij niet en twijffelde aen het succes. Ick heb advysen gesyen van een maistre des requestes25, dye bij den cardinael en Basse Normandie is gedeputeert geweest ende aldaer volgens zijne last het commercie met d'Engelschen nietjegenstande het oorlogh heeft gerestabilieert, dye schrijft, dat met de Engelsche vloot eenige schepen comen tot Middelburgh ende Vlissingen toegemaeckt ende ten halve geladen om te beter te passeren. In Engelant, soo men hyer adviseert, is bij 't parlement de protectie van Rochelle aengenomen belovende bij het tractaet dye van Rochelle de Engelschen wederom te assisteren selff tegen Vrancrijck, soo Engelant tot oorsaecke van dit tractaet aengetast werdt.

Van Grol sal ick de papieren verwachten, oock hetgunt te becomen sal zijn van de Venloosche gravingh26 ende Santvlyet.

Nopende het emblema soude garen wat naerder de intentie van den persoon weten. Doch alsoo uE. aenhout, sal op 't wel behaegen dry voorslaegen doen. 't Eerste genomen van een Lacedemonische vrouw, dye het schild aen haer soon gevende, seyde: ἤ τὰν ἢ ἐπι τὰν: aut hunc aut super hunc27. Dat is:

298

De saecke van de schippers, welcker schepen zijn aengehaelt, recommandere ick dagelijcx tot betaelinge, meenende daeraen ons landt ende den coning dyenst te doen. Ick vinde les ministres d'estat daertoe zeer genegen, maer den superintendent29 is wat traegh ende difficyl. Ick en sal niet naelaeten al te doen dat in mij is.

Den hertogh van Mantue30 licht hyer veel gelt ende volck. Meer en heeft hij van Vrancrijck voor desen tijdt niet te verwachten, alsoo het haere gelegentheyt nu niet en is haer tegen den keyser, dye soo groote legers heeft, te verclaeren. Den nuntius van den paus31 is evenwel nae 't leger om de saecke te recommanderen. Sij bedriegen haer zeer, dye menen, dat de interesten van den paus ende van den coning van Spaegnie altijd te samen draven.

De heer van Valckenburgh32 had van mij begeert, dat ick hem soude laeten weten, wanneer onse extraordinarisse ambassadeurs souden aengecomen zijn ende met wat train. Dit heb ick gedaen, hij heeft mij geantwoord den VIe April ende mij geadviseert hebbende 't gunt in dye quartieren passeert comende tot zijn particulier seyt, dat eenige Orangeoisen bij den prins van Orangie ende zijnen raed openbaerlijck tegen hem worden gesupporteert, dat hij haer sooveel werck sal geven als zij hem ende de saecken soo beleyden dat deghenen, dye oorsaeck sijn van dese violente proceduyren, sich niet wel daerbij sullen bevinden. Men heeft, seyt hij, met den prins gespeelt, gelijck de ligue met Heyndrick de derde dede, hem haere conspiratie tegen zijne getrouste dyenaers doende advoueren, jae selff teyckenen, want Sijn Extie. de parthije van drye ofte vyer Orangeoisen tegens mij ende deghenen, dye alhier den staet hebben helpen salveren, letterlijck opgenomen heeft in faveur van deghenen, dye hyer tevoren ende haere voorouders van tijt tot tijt tegen de prinsen gerebelleert hebben ende de principauté aen vrunden hebben overgelevert: soo verre gaet de passie ende haet sonder reden et adeo occaecat homines fortuna33. Voor mij ben geresolveert het uyterste daerop te verwachten. Dit stuck sal daerentusschen dapper door Vosbergen34 geanimeert werden, dewelcke de authoriteyt, dye hij ad tempus in deze ambassade is hebbende, dapper sal willen doen valideren tot mijne ruine ende destructiën, maer ick sal oock resorten doen moveren, daer hij met alle zijn vermeende wijsheyt weynigh raed toe vinden sal, verhopende, dat de reden ende de tijd de rechtvaer-

299

Nu soo verstae ick seeckerlijck, dat de gouverneur van Montélimar35 brieven heeft geïntercipieert, dye oock hyer zijn gesonden, van monsr. de Rohan36 aen den heer oft soo hij hem intituleert den marquys van Valckenburgh, gedateert den 12 April laestleden, waerbij men merckt een groote intelligentie tusschen henluyden, alsoo denselven de Rohan aen den heer van Valckenburgh adviseert zijne progresse in Dauphiné, hoe dat hij het gouvernement van Pousin gegeven had aen den heer de St. André37. Een deel van den brieff is in cijfer, daer is oock wat in van de correspondentie met den grave van Soissons38. Daerbij waeren oock brieven van den selve heer van Rohan aen Juliaen39, den advocat-fiscael van Sijn Excellentie, ende aen Chambrun40, den minister tot Orangie, alles toonende een groote ende nauwe intelligentie, waervan uE. Sijn Extie. sal gelieven te adviseren. Ick sal hem bij alle gelegentheyt soucken oprechte dyensten te doen, wetende zijne intentiën; dye voor desen niet ten beste van Sijn Extie. hebben gesproocken, spreecken heel loffelijck insonderheyt nae dit stuck van Amsterdam.

Ick meen uE. geadviseert te hebben, dat ick aen de heer burgemeester Graeff41 heb geschreven door zijne soonen. Paeuw42 ried mij, dat ick oock aen de heer Oetgens43, dye hij seyde sijn oom te zijn ende mij te hebben doen groeten, soude schrijven. 't Heeft mij genoech gedacht de groetenisse wederom te doen. Maer uE. wordt gebeden 't advys van dye twee heeren - oock van den heer Bas44 ende van d' heer Beaumont45, als hij sal gecomen sijn, wel te ondertasten. Oock met d' heer Van der Mylen46, Meerman47, Basius48 ende anderen te communiceren om op alles wel te letten.

Wij doen onse gebiedenisse.

Den VIe Mey XVIcXXVIII tot Parijs.

UE. dyenstwillige broeder
H. de Groot.

's Conincx leger voor Rochelle is nu wel XVIIIm. man effectivement.

300

Adres: Mijnheer Mijnheer Reigersberg, raedt in den Hoogen Raide in Hollant.

Port.

In 's Gravenhage.