2214. 1635 augustus 2. Aan A. Oxenstierna1.

Omnes experior scribendi vias nec ullam satis tutam reperio. Nunc subita quaedam occasio efficit, ut extra statum tempus, quod et antehac feci saepe, literas deproperem. Et res quidem Belgicas, non modo quia alii propius eas inspiciunt, omitto, sed et quia quas e Batavis exspectabamus literas, forte et eae, quas Sublimitas Tua ad me miserat - nam post illas Hamburgo datas2 nullas accepi - in Brabantia retinentur.

Dux Chaunius3 exigua cum manu in Cameracensem agrum ingressus nullo operae pretio facto rediit. Ajunt Batavi convenisse, ut et illam in partem rex4 arma Hispaniensibus inferret. Negant Galli. Quidam didicisse se existimant perscriptum aliquid fuisse ea de re, sed non signatum5. Mercatorum heic consilia audiuntur de ratione restituendi commercia, majore, ut apparet, Gallorum quam Hispaniensium malo interrupta.

131

Sabaudum6 serio in arma venturum prudentes rerum Italicarum sibi non persuadent. Solere eum sic agere, ut semper posticum aliquod excipiat, quo elabatur. Et regis minus firma valetudo et cardinalis Riceliaci aliquanto pejor et nuntiorum pontificiorum7 labor et voces quaedam ab aulicis exceptae faciunt, ut non pauci credant aulam hanc non surdam fore ad pacis conditiones. Quae si futura est, utinam talis sit, quae protestantes relinquat in statu tolerabili.

Rohanii8 literae 4 Iunii datae vet. cal. nuntiant alteram ipsius ad Mazzum victoriam praelio commisso mane pridie, captis mille, caesis multis, fugatis aliis ita, ut de sex mille vix sexcenti restarent, Bormium refugi. Addunt recentiores literae etiam hunc locum desertum ab hostibus, qui se in Monasterii vallem receperint, sed novum ab iis colligi exercitum ad Lindavium octo ad millia militis veteris, in spem recuperandae Vallis Telinae: Helvetios ob negatum Hohenemsio9 iter trepidos et ipsos exercitum conscribere ad Torgaviam. Rohanii exercitus cum tribus Helvetiorum millibus, quos nuper accepit, ad decem pervenire millia putatur.

Caesaris Lautera, quod ex metu festino fama vulgaverat, tandem implevit capta impetu multo cum sanguine etiam innocentis aetatis et sexus. Scribit ad me Gemmingius10 16/26 Iulii frustra se institisse ad cardinalem Valettam11, ut in tempore ei oppido succurreretur. Ejus cardinalis copias omnes ad id tempus fuisse non majores decem aut duodecim peditum millibus, equitibus mille octingentis; promitti quidem magnas accessiones, sed ita, ut non desint dubitandi causae. Eo ipso, quo scribebat, die, ducis Bernhardi12 copiae se cum Valettanis erant juncturae Bipontino oppido jam obsesso ab hostibus. Comes Leiningius13 et Hohenloiorum pauperiores14 pacem Saxonicam15 recepere. Aliunde additur Ulmam et Memmingam pacis cupidas legatos misisse Helbronam ad Hungariae regem16 multumque metui, ne Norimbergae exemplum alias quoque civitates ad privata ac ob id publico noxia pacta deducat.

Regiae Gallorum Anglorumque naves nuper inter se obviae amica salutatione et compotatione facta discesserunt. Legatum17 huc venturum nescio quid retinet.

Frater regius18 nuper jocans cum rege dicebat se magnam illi pecuniam conficere posse nulla cum populi ingratia. Id erat, ut pergerent episcopi eos, qui gravarentur, conjugiis liberare19: se aliquos nosse, qui prompto animo duodecim daturi sint scutatorum millia.

132

Vidimus responsum in Brabantia factum20 contra indictionem belli a Gallia, in quo non tacetur stultum esse de capto Trevirensi21 obtentum, cum multis ante diebus de bello Belgis inferendo fedus cum Batavorum legatis signatum esset22. Conferuntur itidem status Belgarum sub Hispano23 et Gallorum sub rege in tributis, jure dicundo rebusque aliis. Additur dixisse marescallum Brezaeum24 captivo Belgae suscitatos a Gallis Suecos, ut metu injecto Trevirensi eum cogerent confugere ad Gallicam tutelam. A Colmaria abiere jam hostes, et qui ejus res in hac aula agit25, sperat conditiones meliores quam antehac obtinere se posse.

Audio quotidie Gallorum questus de principe Arausionensi26, quod pugnam detrectaverit, de alimentis non providerit in tempore. Sed cardinalis Riceliacus ejus famam tuetur factorum omnium interpretationem in melius trahens. Mirum est, quantum supra vetera odia Galli Belgas in se irritaverint saevitia ac libidine Tilemontii exercita27. Ad Arnhemium28 pecunia hinc mitti dicitur, ut Saxoni29 militem subducat.

Rex Chantiliaci est, cardinalis Ruellae, dictitans interdum Vallem Telinam et Lotharingiam tanti esse domui Austriacae, ut nunquam Galliae pacis faciendae ratio sit defutura. Duo, qui in Belgicis partibus sunt, exercitus minus quam quinque millionibus in mensem sustentari nequeunt. Pecunia a Batavis aegre reperitur idque in mora fuisse dicitur, quominus comes Wilhelmus30 magni aliquid in Flandria coeptaret. Totae autem Galliae res cum partim in ecclesiasticorum partim in eorum, qui pecunias tractant, sint manu, haud adeo mirum est, si segnius saepe expediantur negotia, interdum et multa admisceantur consilia Gallorum forte rebus ac sociorum haud aeque congruentia.

Butillerius filius31 dux et par futurus brevi creditur. Mitto narrationem de rebus in Belgicis regionibus mensis Iulii parte priore gestis32 ita, ut eas Galli credi volunt multum dissidentibus aliis, praesertim ubi de Tilemontio male tractato culpam in Anglos rejiciunt. Addo exemplum literarum sed veterum, quas Memphide accepi33, in quibus aliqua sunt ad Asiae Africaeque res pertinentia.

Habemus heic quendam, qui se imperatoris Abyssinorum filium dicit34 regni-

133

Spero me brevi intellecturum et valere Sublimitatem Tuam et res agere se dignas. Deus, Excellentissime Domine, in utrumque Sublimitati Tuae adsit.

Tuae Sublimitatis devotissimus cultor
H. Grotius.

Lutetiae, 2 Aug. novi Cal. 1635.

Jam nunc mihi dicitur Gallos, ut illud dignitatis in mari certamen cum Anglis evitent, seposito regis nomine velle pro auxiliis censeri Batavorum, qui Anglis cedere turpe non existimant; ituros autem cum Batavis in Hispaniam aut Americam bellum portaturos. Multa sunt indicia, unde quis colligat id agere Gallos, ut suum nomen paullatim bello subducant. Argentoratenses nutantes admodum rex magna spe suffulcit.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.

In dorso: Praesent. Stasfurt, die 17 Augusti 1635.