396

2389. 1635 december 13. Aan L. Camerarius1.

Illustrissime Domine,

Literae tuae binae venerunt ad me ὕστεϱον πϱότεϱον, illae XVII IXbris die huius mensis Xbris octavo, alterae scriptae XXV Octob., die itidem huius mensis decimo. Posterius scriptae illae meminerunt fasciculi a magno D. cancellario2 ad me; sed eum nondum accepi. Haereatne alicubi, an a curiosis interceptus sit, nescio. Quare rogo, cogites mihique perscribas, mihine directo an alii inscriptae eae literae fuerint, et per quos3 curatae. Posthac, ut talia pericula evitentur, inscriptio facienda erit ad mercatorem aliquem Parisiensem superaddita altera ad Caletensem aliquem curandumque, ut et inscriptionis literae et literarum complicatio morem mercatorum imitetur.

Ad tuas ut respondeam, quid facturus sit Bulionius dux4 video et apud vos et his in locis dubitari. Si professionem mutet, quid eum adigat, non intelligo. Video in annos, imo in dies crescere et superstitionem et pontificis regnum dolentibus etiam illis, qui in illis coetibus nati in iisdem mansere.

Nuper liber editus est de scapulari carmelitarum5 certo pollicens, qui in eo habitu moriantur, iis, ut damnentur, evenire non posse: ne in purgatorio quidem eos tractum iri ultra primum a morte Saturni diem.

Prodiit et alter liber6 preces ad Deum in Mariam conferens vocum genere mutato: Mater nostra, quae es in caelis, et sic ad finem usque.

Horum librorum evulgationi intercedere Sorbona cum vellet, consilii regii decreto vetita est. Quid mirum, cum ne quidem pro regia potestate adversus pontificis asseclas, ius suo domino in terrarum dominos asserentes, scribere ultra liceat repressis per consilium regium iam saepe talibus et Sorbonae et parlamenti conatibus? Etiam Petri Aurelii7 liber pro episcoporum auctoritate scriptus contra Iesuitas episcoporum jura spernentes ab episcopis nonnullis, apud cardinalem Riceliacum convocatis gravi inustus est nota. Haec ideo significare operae pretium esse duxi, ut appareat, non modo emendationis spem esse nullam, sed in peius cuncta prolabi. Neque vero pontifex8, quod nonnulli obtendunt suae cum pontifice collusioni, Gallis favet, sed suae familiae studet magnitudini: ad eam Hispanis non minus quam Gallis utitur; nec quicquam unquam dignum memoratu quod sit, a pontificis gratia consecuti sunt Galli nec est quod porro se consecuturos sperent, ne illud quidem de dissolvendo fratris regii9 matrimonio, quantum ex literis Roma scriptis intelligi potest.

397

Venio ad Angliam. Huic aulae persuasum non est, magnanimum aliquid inde expectandum. Nec ego ex legato10 intelligere potui armorum sociandorum consilia. Plane autem tecum sentio merito metuente, ne quae sine vi ac metu ab Anglis in hac re aguntur, stent intra verba et voces; certe dignum regno tam opulento domoque Palatina illustri adeo exitum non reperiant, praesertim cum totum pacis negotium clam Romae tractetur arbitro pontifice.

Per montem Gothardi iter Caesaris11 et Hispani12 copiis pontifici studentes Helvetii permisere non sine Vallis Telinae periculo, nisi nives impedierint.

Postquam in Alsatiam concessit cum exercitu Gallasius13, Galli Vaudemontium eique adsita, dux Bernhardus14 S. Avonem occupavit. Lafortius15 iam sine aemulo exercitum regit, quod pridem factum oportuit.

Picardia excursibus hostium adhuc patet. Edicta pecuniis faciendis nova plurima pariuntur.

De Batavis nostris quid dicam? Sapienter tu, qui propius res inspicis et peccata annotasti et peccandi fontem, luxum gliscentem, unde necesse est, et augeri avaritiam privatas opes vel publici damno quaerentem et deteri illam, quae quondam terra saepe, mari prope semper apparuit, fortitudinem. Nisi princeps Arausionensis16 auctoritate, quam merito obtinet, utatur ad praecidendas venas crescentibus vitiis, magna militiae, magna reipublicae impendet labes.

Metus ille de induciis nonnihil hic remisit speraturque neminem fore, qui federis adeo recentis et a rege17 tanto impendio emti, oblivisci velit.

De Argentoratensibus quid sperem, quid metuam, nescio. Video Ottonem Ryngravium18, qui ibi nunc agit, metui propiorem. Gallos impatientiae reos agere hoc quidem tempore non licet, cum paribus ipsi incommodis laborantes, tolerando, Galassium a Lotharingia repulerint, qua in re laudari video cardinalis Valettae19 contra molliora aliorum consilia constantiam. At in dilata tamdiu ad magnum cancellarium legatione, quantum peccatum sit, et ipse nunc S. Chaumontius20 et qui res hic gubernant agnoscunt. Ita solemus negligere occasiones, quas mox magno redemtas velimus.

Magnum D. cancellarium in Suetiam iam trajecisse ad bene fundanda in posterum consilia existimat, qui huc nunc venit, Ransovius21.

De Neoburgico22 post illos primos rumores nihil inaudivi.

Electorem Palatinum23 magna cum pompa in Anglia acceptum audimus. Utinam inanibus istis res ipsae respondeant.

Plurimum tibi tum ob alia debeo tum ob nunciatam duplicem illam prope

398

In Trevirensi25 causa quod scripsit pontifex - id ut recte iudicas - fit dicis causa. Priusquam in talia spernentes quicquam audeat, puto eum propinquis suis ornandis partem sumturum aliquam de spoliis Parmensis26. Ego hic multa obtundendo pecuniae nobis debitae partem majorem, ut puto, factam habeo. Tua ut diligentia etiam felicior sit, opto. Si hoc tempore, cum necessaria adeo est et Galliae et Batavis Suedica amicitia discidiumque ipsis maximo staturum, nihil obtinemus, spes omnis in posterum abjicienda est.

Quominus plura addam, facit tui temporis reverentia.

Deus paterna tutela te, illustrissime domine, tuamque familiam complecti ne desinat.

Illustrissimae Dominationi Tuae omni cultu
obsequioque addictissimus
H. Grotius.

Lutetiae, 3/13 Decemb. MDCXXXV.

Literae Lutetiam inscribi tuto poterunt ad Henrick Olivier, mercatorem; Caletum autem ad Michiel Heusch, itidem mercatorum27.

Adres: Ludovico Camerario, Reginae Regnique Sueciae Consiliario et Legato apud Praepot. Ord. Foeder. Belgii.

Boven aan de brief in de copie te Uppsala in margine: Redd. A.o 1635 d. 16/26 Xbris.