Search
Add panel
[tiler debug info]
Choose a letter
Hoochgeboren, doorluchtighe Vorst, genaedighe Heere,
In dese myne swaericheit, dye my ende den mynen ten uyterste beswaert, is naest Godt Almachtich myne eenighe hoope op de groote goedertierenheit van Uwe Excellentie ende - indien ik sulcx magh seggen - op de particuliere affectie die Uwe Excellentie my altijdt heeft bethoont. Ick werde in 't particulier gedruckt met de generale partijdschappen, die ick niet en hebbe gemaeckt maer gevonden. Hoe stil ick my hebbe gedraegen, zijnde door faveur van Uwe Excellentie advocaet fiscael geworden, is alle de Raedsheeren bekent die oock van myne oprechticheit
5
in mynen dienst sullen connen getuygen. Als den dienst van de Stadt van Rotterdam my wierd gepresenteert, twijffelde ick lange off ick die soude aennemen, omdat ick goedt contentement hadde in den dienst van de Graeflickheit. Maer door raedt van wyser heb ick den dienst eyntelijck aengenoomen. Uwe Excellentie weet hoe de Stadt van Rotterdam doe gestelt was. Alle de Vroedschappen thoonden haer uyterlijck van één gevoelen te zijn, uytgenomen één persoon. De predicanten waeren eens, ende hadden met haer verre het meerder ende beste deel van de burgerye. Wat my aengingh ick vonde my soo in mijn gemoet, dat ick van de twee opiniën, die in de kercken wierden gedisputeert, nochte d'eene nochte d'ander nyet t'eenenmael en conde toestaen, maer hadde mijn eygen bedencken. Te willen streven jegens soo grooten deel van de stadt waer voor my sotternye geweest. Ik was een dienaer ende moest my reguleren, soo veel een eerlijck man sulcx vry staet, nae de intentie van myne meesters aen denwelcken ick eedt hadde gedaen. Ick heb als haeren dienaer haer gesocht in haere authoriteyt te maincteneren. Maer evenwel en heb ick nyet versuymt in te gaen alle wegen van accommodatie, oock met ondanck. Daerom heb ick getracht door alle mogelycke middelen beyde de parthyen, hoewel zeer ongelijck, in onse stadt te accommoderen van predicanten ende te brenghen onder één dack. Uwe Excelleutie is een deel van mijn debvoir, by my daerinne gedaen, bekent, maer nyet alles. Ick en soude oock Uwe Excellentie nyet derven moeyelijck vallen met het verhael van alle 't gunt ick daerinne hebbe gearbeyt. Maer veele leven noch, die daer van connen getuygen. Syende dat al het selve nyet en wilde vallen, heb ick met kennisse van Uwe Excellentie gearbeyt om ten minsten het particuliere exercitie, 'twelck veele jaeren hadde opgehouden voor mynen dyenst, wederom toe te laeten. Met wat moeyte ende ondanck sulcx is te wege gebracht waere te langh te verhaelen. Maer de goede luyden die daermede geholpen zijn daerop ondervraecht zijnde sullen my getuychenisse geven.Wat het gemeen belanght, de Conferentie2 was gehouden, de Resolutie van 't jaer XVIcXI, XII ende XIII3 waeren genomen, de Resolutie van 't jaer XVIcXIV4 was op het buffet als ick in de vergaderinghe quam. Wat myne intentie was can getuygen de propositie tot Amsterdam gedaen5 die toen ter tydt d'heer Muys6 nyet quaelijck en behaeghde. Maer zyende dat wy in de vergaderingh tot accommodatie gheen eendrachtighe Resolutiën en conden nemen, hebbe ick met moeyte de heeren van Rotterdam geinduceert om alle goede voorslagen van de heeren van Dordrecht te volgen. Eyntelijck zyende dat deselve voorslagen mede nyet en succedeerden, soo ben ick d'aldereerste geweest - ick segge onder de Steden van die opinie - die in de volle vergaderingh ende particulierlijck hebbe gesustineert dat de saecke door Synoden geholpen behoorde te
6
werden ende dat men het stuck van de ordre soo langh wat most laeten rusten, tot het stuck van de leer soude zijn geaccommodeert. Den Pensionaris Pauw7 sal my getuygen dat ick nae voorgaende communicatie met de heeren van Amsterdam met hem ben gegaen by den Advocaet van Hollant8 ende aldaer myne redenen hebbe geallegeert voor het houden van een Synode hoewel de heer Advocaet veel difficulteyten daerop moveerde. De hoope was alsdoen selff by eenighen van Amsterdam dat de saecke, door een Provinciale Synode9 behoorlijck geassisteert, met eer ende reputatie van de Staten van Hollant geholpen conde werden. Dan alsoo daernae groote instantie is gedaen op een Nationale Synode, ende ick bevondt dat de humeuren van veele kerckendienaers, oock van eenighe Magistraten, daervan vervremdt waeren, vresende dat de saecken meer tot precysheit als tot accomodatie souden afloopen, heb ick raedt gevraecht aen geleerde Kerckendienaers, soo in Hollant als in Zeelandt, om te zyen hoe men d' een ende d' anderen contentement soude connen geven. Tweederley advysen heb ick gehoort: eerst van de Provinciale Synode te arresteren voor de Nationale, met hoope dat de selve soude volgen; ten anderen om nevens de Nationale te arbeyden tot een Generale Synode, als minder partydigh ende hebbende meerder authoriteyt, insonderheit in een saecke van sulcke importantie, dye oock d'andere kercken was raeckende. Hiertoe hebbe ick meest geinclineert, alsoo ick over langhe daernae hadde gewenscht ende uyt de mondt van Syne Majesteit van Groot Bretaigne verstaen dat de selve daer toe was genegen. Ick hadde oock gezyen veele advysen van uytheemsche Theologanten daertoe streckende. Hiernae heb ick sedert alles gesocht te dirigeren ende daerom gearbeyt, dat de presentatie soo van een Nationale als van een Generale Synode in de Verclaeringhe van de Edelen ende meeste Steden van Hollant soude werden gevoecht, hebbende noyt connen gevoelen, dat de convocatie van een Generale Synode soo difficyl soude sijn als eenighe de selve imagineren, insonderheit soo wanneer de heeren Staten Generael daertoe eenpaerelijck souden willen arbeyden, alsoo ick wel wiste dat in Engelant, Vrancrijk ende Duitschlant daertoe gheen goede inclinatiën en ontbraecken. De communicatie die ick met domino Walaeo ende daernae met Uwe Excellentie hebbe gehouden, hebben hiertoe gestreckt om de Nationale Synode te arresteren onder belofte van een Generale te bevorderen, indyen door de Nationale de saecken niet tot eenpaericheit en souden connen werden gevonden. De openinghe die ick noch onlancx sonder kennisse van den Advocaet van Hollant, door den Thesorier Generael de Bye10 aen Uwe Excellentie hebbe doen doen by geschrifte, was mede hiertoe streckende, ende conde mijns oordeels wel overeen gebracht werden met het concept van de heeren Staten Generael sonder verlies van tijdt. Maer dat my mishaeght heeft is geweest dat de Gedeputeerden van de andere Provinciën noyt en hebben goedtgevonden te comen tot eenighe presentatiën om de scrupulen van de Heeren van Hollant ofte immers van 't meerendeel van dyen wech te nemen, maer dat men altijdt wilde gaen by overstemminghe, 't welck my dochte d'eer van Hollant nyet genoech gedaen te7
zijn, insonderheit alsoo daer middelen genoech waeren om malcander te induceren. Alle de Steden van Hollant sullen my getuychenisse geven dat ick de Synode nationael noyt in haer selve hebbe tegengesproocken, maer gewenscht dat de selve mochte eenpaerlijck werden gearresteert ende dat daeruyt mochte ontstaen een Christelycke accommodatie conform Godes woordt. Dit is mijn voornemen geweest, waerjegens ick niet en hebbe gedaen, maer by wylen wat toegegeven om te beter tot het effect te comen, kennende de humeuren soo van andere Steden als insonderheit van de Stadt van Rotterdam, die my dochten dat beter dienden geleydt dan getrocken. Van den brieff aen den Bisschop van Spalata11 heb ick verhaelt in een bryeff onlancx met toelaetinghe van Uwe Excellentie toegeschickt aen den Raedsheer Vosbergen12, waertoe ick my referere, verclaerende alsnoch noyt d'intentie gehadt te hebben om te solliciteren surrogatie aen d' heer Carleton, maer wel om te zyen off Syne Majesteit soude gelieven een goedt Theologant hier te senden, om te verstaen den stant van het geschil, opdat Syne Majesteit, het rapport gehoort hebbende, mochte letten op de remediën, ende naementlijck op de convocatie van een Generale Synode. Ick en heb nyet sonder reden dese stouticheit genomen nyet alleen nae 't exempel van veele Predicanten, die gelycke communicatie in Engelandt houden, maer omdat Syne Majesteit my in Engelant sijnde selve heeft versocht haer te willen informeren van 'tgunt hier in kerckelycke saecken passeerde13, gelijck ick oock langh gedaen hebbe geduyrende het leven van d' heer Casaubon, door denselve Casaubon, met kennisse van den Advocaet van 't Landt. Dit is, Genaedighe Heere, mijn insicht geweest in de kerckelyke saecken hebbende wel gewenscht dat, als de heeren van Hollant compareerden ter vergaderinghe van de heeren Staten Generael, eenighe voorslagh waere gedaen geweest tot een Nationale Synode door bequaeme wegen van accomodatie die my dochten wel vindelijck te zijn. Ick hebbe altijdt gemeent het gunt in sulcke materie geschyet, eenpaerigh ende uyt vryer harte beter te zijn dan het gunt werdt afgedronghen.Ick can voorts met de waerheit seggen dat ick d'opinie van de heeren van Rotterdam altijdt hebbe versacht soo veel my mogelijk was, zijnde door de heeren van Rotterdam dickmael daerover berispt geweest. De Resolutie van den IIII Augusti14 als oock de procuratie15 - tot het instellen van beyde de welcken ick niet en hebbe gecontribueert, oock niet daerinne gedaen sonder expresse last van de Heeren van Rotterdam - hebben haer fundament gehadt op een vrese die de regierende Magistraten doorgaens hadden van ter oorsaecke van haer gevoelen gedegradeert te werden. Den principaelste, die 't verstercken van de Waertgelders tot Rotterdam heeft gevordert, was een Burgemeester die nu is overleden16, meenende dat de Stadt van Rotterdam daervan was in possessie, ende dat de tijdt sulcx vereyschte, insonderheit alsoo de Stadt was vergroot ende open lagh. By de heeren is dickmael vermaent van de selven te doen
8
betaelen uyt 's landts middelen. Ick hebbe sulcx altijdt ontraiden ende gearbeyt, dat het Landt by de Stadt nyet en soude werden vercort, 't welck nyet en is geschiet sonder ondanck.Belangende myne Utrechtsche reys, de selve is my opgeleyt t'eenemael jegens mijn danck, ende buyten mijn beleydt. Ick en hebbe van de heeren van Utrecht noyt eenighe weldaet ontfanghen. Ben haer daerom 't minste nyet geobligeert. 't Is waer, dat d' heer Haen, Hogerbeets17 ende ick, uyt den Secretaris Ledenbergh18 verstaen hebbende de inclinatie om de Waertgelders te casseren onder conditie ende hoe dat hy 'tselve met den Advocaet van Hollant hebbende gecommuniceert eenighe swaericheit daerin vondt soo ten regarde van de oude als van de nyeuwe soldaten, zijn daernae gegaen by den Advocaet van Hollant, dye goedt heeft gevonden dat wy de Gedeputeerden van Utrecht souden begroeten met aenbiedinghe van alle vrundschap ende verhael van 'tgunt hyer passeerde. Ick heb verstaen dat twee van de heeren by haer sijn geweest sonder my: hebben daernae den Burgemeester de Langhe19 ende my met haer genomen. De Gedeputeerden van Utrecht insisteerden meest op geldt, waertoe wy seyden gheen last te hebben, maer meenden dat men soude connen verwachten de Resolutie die in Hollant soude werden genomen op de verseeckertheit van de Magistraten, waertoe gedient heeft de communicatie die by d' Heeren Edelen ende eenighe Steden van Hollant op dat stuck met Uwe Excellentie is gehouden20. Ick hebbe altijdt voor vast gehouden dat, als de heeren Staten Generael ende Uwe Excellentie, stellende de saecken van de kerck in stilstandt tot naerder ordre, de Magistraten hadden gelieft te verseeckeren jegens alle datelijckheit, dat met gemeen contentement de afdanckinghe van de Waertgelders soude zijn geschyet.
De Gedeputeerden van Utrecht zijn uyt den Hage gescheyden buyten mijn weten, sulcx dat my onbekent is met wie de selven souden mogen hebben gesproocken. Maer comende Dyncxdaeghs21 van de Rotterdam in de Vergaderinghe van Hollant, vond ick dat aldaer gedelibereert wyerd op 't stuck van Utrecht. Ick wierd nevens anderen gesonden aen de heeren Staten Generael om uytstel te versoecken. Uyt my selve dede ick daerby een versoeck om voorslagen te hooren van behoorlycke verseeckeringh van de Magistraeten, dan daerop wierd niet geparticularizeert ende wy wierden tot tweemael ontboden om rapport te doen, gelijck wy hebben gedaen, ende is hyerop gevolght dese deputatie waervan ick my zeer hebbe geëxcuseert aen den Advocaet van 't Landt als oock aen de Burgermeester van Rotterdam22. Maer 't en conde nyet veel helpen. Ick heb my noch nae de middagh hyerover beclaeght aen den Advocaet van 't Landt ende over denselven Advocaet aen den Thesorier Generael de Bye, oock daernae door missive aen mijn huysvrouw. Ick heb door beleydt van den heer Advocaet eenighe commissiën gehadt, noyt eerlycke, noyt proffitelycke, maer quaede, hatelycke ende scabreusen, dan noyt eenighe dye ick met meerder onlust hebbe aengenomen als dese. Want my docht dat men my daerdoor sochte te benemen alle hoope om te geraecken in de gunste van Uwe Excellentie. Evenwel hebbende last gesegelt met het segel van de Staeten van Hollant, by haeren Secretaris geteyckent,
9
hebbende oock commandement van de Burgemeester van Rotterdam, soo heb ick mynen eedt moeten volgen, dye seyt dat wy alle commissiën ons opgeleyt moeten aennemen ende uytvoeren. Want ick en was by eede aen nyemant gehouden als aen de Staten van Hollant ende aen de Stadt van Rotterdam, ende voor 't werck van de Staten van Hollant heb ick altijdt gehouden 'tgunt by haeren Secretaris was geteyckent. Op de reyse siende de depesche aen de crijchsoversten ben ick verwondert geweest daerin te bemercken de clausule van te obedieren de Gedeputeerden van Hollant, alsoo my niet voor en stond sulcx geconcludeert te zijn, sulcx dat ick daerin zeer was gemescontenteert. Tot Utrecht zijnde gecomen is de propositie by ons gedaen in generale termen, inhoudende het gepasseerde, maer ick heb niet eens maer meermaelen soo aen onse Gedeputeerden als aen die van Utrecht verclaert, dat ick meende dat onse presentie daer gheen goedt en soude doen ende dat wy beter souden doen te vertrecken. Naedat de propositie by de Gedeputeerden van de heeren Staten Generael was gedaen, is den Secretaris Ledenbergh by my gecomen, heeft my geseyt mondelingh d'intentie van de Staten van Utrecht, ende alsoo hy seyde gheen tijdt te hebben, versocht dat ick de selve soude vervaten by geschrifte: 'twelck ick nae eenighe excuse met kennisse van de andere Gedeputeerden hebbe gedaen, ende Ledenbergh het selve toegesonden om soo hy seyde met Hamel te communiceren ende dan aen de Staten van Utrecht te rapporteren. Wy zijn daernae geweest in de vergaderinghe van de Staten van Utrecht ontboden zijnde, ende hebben de selve vermaent op de bewaeringhe van de Stadt eenighe ordre te stellen ende deselve met Uwe Excellentie te communiceren. Ick heb daernae tot mijn groot leedwesen verstaen, dat de vergaderingh van de Staten van Utrecht schyelijck was gescheyden 'twelck sonder onse kennisse was geschiet. Want ick hoopte altijdt dat men eenighe middelen van accommodatie soude hebben connen vinden soo op 't stuck van de Synode als op 't stuck van de verseeckeringh van de Magistraten. Waerover ick oock met den Burgemeester van der Pol23 eenighe vrundelycke communicatie heb gehouden. Doch wy hadden allegader garen gezyen dat soedaenighe accommodement waere getroffen geweest met goedtvindinghe van de Staten van Hollant. Verscheyden van de Staten van Utrecht zijn ons van tijdt tot tijdt comen besoecken sonder dat yemant by ons is uytgesloten. Uwe Excellentie weet hoe langh de brieven die wy hadden aen de crijchsbevelhebbers zijn opgehouden geweest, totdat wy, versterckinghe van de Gedeputeerden ende naerder last becomen hebbende, andermael met Uwe Excellentie hebben gecommuniceert. Daer ging een geruchte dat Uw Excellentie sich wilde excuseren, ende dat yemant anders by de Gedeputeerden van de heeren Staten Generael soude werden geëmployeert om seecker exploict te doen; ende, niet wetende wat exploict het soude sijn, ende hoe 'tselve soude afloopen, is onder ons gemeent dat men met overleveringh van de brieven - alsoo eenighe van de heeren van Utrecht daerop aenhielen - de saecke soude connen houden in bedencken ende buyten swaericheyt, totdat de Staten van Hollant mondelingh daervan souden sijn geadverteert. In 't overleveren van de brieven ende stucken - die onder my nyet en hebben berust, als oock niet het formulier van den eedt, becomen, soo ik verstae, uyt den Raedt van State - heb ick de bevelhebbers vermaent,10
dat, onaengezyen de extensie van den bryeff, wy ons gheen commandement over haer aen en namen, maer haer alleen vermaenden nyet te willen attenteren jegens de Staten van Utrecht, voegende oock daerby dat wy met Uwe Excellentie gheen questie en hadden, maer simpelijck onse last mosten volgen.Wat ick daernae gedaen hebbe, Genaedighe Heere, om eerst een deel ende daernae alle de waertgelders van Rotterdam tot contentement van Uwe Excellentie ende gheen cleyn mescontentement van veele Regierders ende burgers, oock tot ongerijf van de Stadt, te doen casseren, is Uwe Excellentie bekent. Ick hebbe hier in rondt gegaen ende gearbeydt, dat de Stadt van Rotterdam d'eerste soude sijn om Uwe Excellentie te believen. Uwe Excellentie is myne oprechticheyt aengenaem geweest. Alle de werelt heeft sedert gelooft dat Uwe Excellentie, alle voorgaende verwartheden vergetende, my genaedelijck hadde aengezyen. Ick heb het oock gelooft ende geloof het alsnoch.
Voor desen heeft men my mede berucht alsoff ick de Weechschael24 hadde gemaeckt ofte helpen maecken. Maer ick ben daervan t'eenemael onschuldigh, hebbende van dat werck niet geweten eer het gedruct is geweest. Dan het is waer dat over jaer ende dagh ick seeckere copy van een brief, by d' heer Casaubon aen my geschreven, hebbe doen behandighen aen Taurinum, op sijn versoeck alsoo hy dede seggen dat hem deselve te passe soude comen in een boeck, handelende van de onderlinge verdraechsaemheit, gelijck oock denzelven brief in dat boeck over langh gedruckt zijnde werdt bevonden25. Desen brieff is in de Weechschael mede geinsereert buyten myne kennisse. De Reuckappel26 ende andere gevolchde libellen zijn al mede gemaeckt ende gedruckt sonder mijn toedoen, hulpe ofte kennisse.
't Is waer, Genaedighe Heere, ick ende veel anderen nevens my hebben de wijsheit van een persoon veel vertrouwt, maer van een persoen, die buyten twijffel langh wel geregiert ende van Uwe Excellentie ende anderen veel eer hadde ontfanghen. Myne jaeren en laeten my nyet veel ervarentheyt toe. Ick hebbe altijdt eenvoudich gegaen volgende de meerder stemmen van Hollant. Waeren die anders geweest, gelijck nu apparent was te gebeuren, ick soude soo veel mogelijck was my in gehoorsaemheit daernae gebogen hebben. Proffyten heb ick van den heer Advocaet niet genoten. Vorderlycke commissiën zijn op anderen gevallen, de haetelycke op my. Ick hoope dat niet alleen de burgerie van Rotterdam, maer oock alle anderen, die my gekent hebben, my getuychenisse sullen geven van eerlycke comportementen. Door 's Landts dienst en ben ick niet verbetert. 't Waer my wel soo proffytelijck geweest de practycke van 't Hoff gevolcht te hebben. Myne conqueste zijn sober, ende can daervan zeer goede reeckenschap geven.
De affectie, Genaedighe Heere, die ick draege tot de wijdberoemde eer ende reputatie van Uwe Excellentie, heeft haer altijdt gethoont in alle myne schriften, soo die gedruckt als die noch ongedruckt zijn. Ick en hebbe gheen occasie versuymt
11
om 't selve te bethoonen, alsoo mijn harte daer vol van was. Alle die myne schriften lesen ofte hier naemaels lesen sullen, die sullen bekennen dat ick hierinne ongeveynsdelijck spreecke. Daerom heb ick oock van jonghs af gesocht my te recommanderen in den particulieren dienst van Uwe Excellentie. Ende daerom is my leedt geweest te zyen dat den cours van 't meerder deel van Hollant niet in alles met de intentie van Uwe Excellentie en accordeerden. Hadde den Advocaet van Hollant hem connen houden in het faveur van Uwe Excellentie, ick ende veel anderen souden geluckigh zijn geweest.Van myne genegentheyt tot den dienst van 't Landt connen oock soo myne geschriften, die ter eere van 't Landt in veele plaetsen gelesen werden, als myne actiën getuygen. 't Is mijn ongeluck geweest dat mijn heeren ende meesters de Staten van Hollant - immers het meerer deel van dien - met anderen soo oneens sijn geweest. Wat was ick meer als een arm dienaer van 't Landt van Hollant ende van de Stadt van Rotterdam? Godt gave dat ick mochte zyen, dat 'tgunt in de Unie disputabel is, met gemen consent, claerlijck wierde gestelt, opdat eens yders gemoet gerust mochte zijn: dat de saecken van de Religie door de wijsheit ende moderatie van de uytheemsche theologanten - daer ick veel goedts van verwachte - mochte gebracht werden tot een vasten standt, dat de Oostindische Compaignie mochte gecontinueert ende met de Engelschen vereenicht werden, dat de Westindische Compaignie mochte werden geformeert, dat indyen in 't Landt eenighe correspondentiën zijn met den vyant deselve ontdect ende gestraft mochten werden. Hiernae verlangh ick met gantscher harte.
Hoochgeboren, Doorluchtichste Vorst, Genaedighe Heere, Uwe Excellentie gelieve dit alles ende wes deselve daer vorder uyt zyne Princelycke goedtheit sal gelieven by te voegen, genaedelijck te overwegen. Deselve sal buyten twijffel in mijn stuck vinden veele particuliere consideratiën. Daerom bidde ick Uwe Excellentie, genaedelijck vergetende alle 't gunt ick door last van meerder ofte beleydt van wyser ofte anders door abuys soude mogen gedaen hebben, redunderende tot eenighe ondienst van 't Landt ofte van Uwe Excellentie, my van alle vordere schadelycke en schandelycke proceduyren te bevryden. Uwe Excellentie sal buyten twijffel hiertoe bewogen werden niet alleen door myne jaeren ende sinceren handel, sonder eygenbaet, maer oock door myne lieve huysvrouw, een dochter van een oudt wel bekent dienaer van Uw Excellentie, ende door soo veel eerlycke personen, die haer ende my zeer nae aengaen, van dewelcken 't Landt ende Uwe Excellentie noch goede diensten sullen connen ontfanghen, ende die 't selve nevens my alle haer leven in dancbaerheit sullen erkennen. Aengaende myne persoon, residentie, ampten ende officiën, stelle deselve zeer garen tot de dispositie van Uwe Excellentie, om daervan sulcx te ordonneren als deselve sal bevinden met den dienst van 't Landt best overeen te comen. Ick en sal niet naelaeten Godt te bidden voor 't welvaeren van 't Landt, conservatie van de Religie, langh leven, gesondtheyt ende geluckighe regieringhe van Uwe Excellentie.
Uwer Excellenties
zeer ootmoedighe ende onderdaenige dienaer
H. de Groot.
13 Sept. 1618.
12
Ick bidde Uw Excellentie, indien deselve met dit schryven niet op alles en soude zijn voldaen, my de genade te willen doen om deselve te mogen spreecken, off selff, off door een vertrouwt persoon, om Uwe Excellentie te geven alle mogelycke satisfactie.
