1262. 1628 mei 21. Aan N. van Reigersberch1.

Mon frère,

Ick en heb tot noch toe noyt tijdt laeten voorbijgaen om aen uE. te schrijven. UE. laeste zijn geweest van den XXVIe April; sedert hebben wij hyer dye veranderingh, dat d'Engelsche zijn gecomen met vyer groote coninclycke schepen, acht oorlogschepen, in de vijftich andere groote ende cleynen, houden haer au chef de baye voor Rochelle. Ick heb een bryeff gezyen van den XIIII uyt het leger geschreven bij monsr. du Halier2, capiteyn des guardes van den coning, dye met groote asseurantie schrijft, dat voor d'Engelschen nyet en is te vresen. De eerste rije van paelen genaemt les chandeliers de Marillac3 is nu voltrocken, de gesoncke schepen geven geen passagie dan bovenover bij hoogh water ende dat maer voor cleyne schepen; daernae volgen de drijvende schepen vastgehecht met cabels ende anckers. Hyerenboven heeft de coning 170 soo cleyne schepen als schuyten om met soldaeten vervult zijnde haer te opposeren aen de schepen ofte schuyten, dye souden willen passeren; een leger van 18 000 man effectivement, noch 1200 volontaire edelluyden. In somma mij dunckt, dat de coning te landt groote advantagie heeft ende te water cans, 't welck oock onse extraordinarisse4 schijnen te bemercken ende over(sulcx?) spreecken nu van het tractaet te sluyten. Arsens5 heeft al gedaen, dat hem mogelijck was om te verwerpen hetgunt bij Langerac6 was genegotieert ende een nieuw tractaet aen te gaen, daer hij de naem van soude hebben, zijnde quaelijck te vrede, dat met hem, dye laestmael soo lang in Vranc-

308

Wij en vernemen niet, dat eenige andere stadt nae Castres haer voor monsr. de Rohan9 heeft verclaert. Tot Mouron, een stedeke in de Berry, heeft den prins van Condé10 macht becomen van den coning om dye van de religie te doen vertrecken, voorgevende, dat zij desseing hadden om sijne soon, den hertogh van Angien11, dye daer opgebracht werdt, van daer te lichten. Door de dreygementen seyt men, dat zij al te mis zijn gegaen, uytgenomen een oud wijff, dye vertrocken is. Dese faciliteyt van veranderen sal misschyen haer quaedgunstige occasie geven om harde revolutie te nemen, meenende, dat sonder bloedstorting ofte verlyes van volck 't rijck sal gebracht werden tot eene religie. Evenwel de wijsen oordeelen, dat den cardinael12, hebbende Rochelle, sal soucken 't rijck in vrede te hebben ende te sorgen voor de vrunden van buyten, zijnde den hertogh van Mantua13 in peryckel, Duytschlant meest verloren, ons landt swack tegen soo machtigen vijand. Ondertusschen zijn dye van de religie alhyer te Parijs in twijffel, wat succes zij behooren te wenschen van dit effort van de Engelschen, daerop zij seggen noch eenigh renforcement te werden verwacht. Soo de Franchoysen haer intentie becomen, gaet Rochelle verloren, een groot bolwerck voor haere saeck. Soo den coning ende de zijne eenigh merckelijck hinder crijgen, staet hyer oproer te vresen, zijnde de papen nyet veel beter als de predicanten tot Amsterdam, dye haere passiën door het canaille uytvoeren. De magistraeten van de stadt hebben aen de reine-mère14 aengedyent de beginselen van onsteltenisse onder de cleyne gemeente, dye behalven haere natuyrlijcke beweeglijckheyt zeer voelt 's conincx absentie. De reine-mère heeft tegen morgen ordre doen stellen van wachten aen de porte de St. Antoine, oock om burgers ende wapenen te brengen, soo 't noodt is, ende vermaent, dat men nae de middagh niet en soude predicken.

Veele vrunden, dye ick vertrouw, verseeckeren mij, dat Leo15 oprecht is ende mij goed gunt. Soo men den tijdt bequaem vondt, soude men mogen zyen, off noch de saeck beginsel werde geven door Martianus16 volxs, 't gunt Leo seyt

309

Wilt op alles letten ende mij wel advyseren.

Den XXI Mey XVIcXXVIII te Parijs.

UE. dyenstwillige broeder
H. de Groot.

Arsens19 gaet niet bij Villeauclercq20, noch meent hij 't laet om d'Engelschen niet te offenseren.

Adres: Mijnheer Mijnheer Reigersberg, raedt in den Hoogen Raidt in Hollant.

In 's Gravenhage.