6405. 1643 september [5]. Aan N. van Reigersberch.1

Mijnheer,

Donderdagh laestleden 's morgens te zes uiren is den hertogh van Beaufort, zoon van den hertogh van Vendosme,2 met een coetse, ‹omcingelt› omcingelt met de regimenten van de guardes ende chevaux legers van den coning, de trommels slaende, de vaendels ontbonden, gebracht nae het casteel van 't Bois de Vicenne. De reden werdt gezegt dat Dynxdagh tevoren naemiddagh, alsoo monsieur de Chavigny in hetzelve casteel van 't Bois de Vincenne een collatie gaf aen de coninginne - die twaelffduizent guldens heeft gecost - ende den cardinael Mazarini op 't einde van de collatie de coninginne daer meende te vinden, een advys is gecomen aen de coninginne dat den [zoon van den] hertogh van Vendosme3 met eenige andere voor hadden genomen haere handen te slaen aen den gemelte cardinael, dewelcke mede daervan gewaerschouwt zijnde achterbleef. Den hertogh van Vendosme is hier zieck. Ende omdat hij zoo door Mercure als door Elboeuf vast is aen het geslacht van Lorraine,4 'twelck in zichzelve altijd sterck zijnde geweest in Vrancrijck, nu te stercker is door de hertoginne van Orleans, zoo heeft den hertogh van Orleans alle die van 't huis van Lorraine geïnduceert haeren dienst aen den cardinael Mazarini te presenteren, gelijck zij hebben gedaen. Men zegt oock dat de hertoginne van Orleans zoude nae Blois gegaen zijn, maer blijft hier doordien men voor zeecker hout dat zij kind draegt.5

Tweehondertduizent croonen werden hier gereedtgemaect voor de coninginne van

518

Den uitvoer van coren werdt hier verboden. Den hertogh van Chaune8 zal boven het gouvernement van Auvergne hebben het gouvernement van het casteel van Amiens. Monsieur de Schomberg gaet nae zijn gouvernement van Languedoc,9 alwaer alsoock tuschen Anjou ende Touraine eenige beginzelen zijn van onlusten.10 Hertogh Carel is te Worms ende hout de brugge van Philipsburg gecomen in zijn macht.11 Jan de Waert is bij hem geweest, maer heeft niet uitgerecht. 't Volck van denzelven hertogh is voor een goed deel in de Bergstraz. Den marescal de Guebrian heeft zijn volck een maend solds gegeven. Tusschen zijn volck ende die van Philipsburg zijn eenige cleine rencontres gevallen. Den hertogh van Anguien schijnt voor te hebben 't Messin te zuiveren ende te stercken, ende daernae zijn volck te leggen in goede winterquartieren in 't lant van Trier.12 Den stadt van Trier werdt gezegt twaelff regimenten Spaensch volck ingenomen te hebben.

Den coning van Spaignie,13 zoo wij hier hooren, wil Lerida belegeren. Men zegt oock dat den coninck van Portugal14 de Tago is gepasseert met twintichduizent te voet, drieduizent te paerd, vijfendetwintich stucken canon om de Castillanen aen te tasten. Dat het crijgsvolck van den paus zich heeft moeten vertrecken uit het Polizino,15 dat Trin met vier bateriën werdt beschoten, inhebbende driehondert paerden, twaelffhondert te voet, gesterckt met tien bastioenen.16

Tot Francfort werdt noch gehackel[t] over de beswaernisse van 't Rijck ende over 't stuck van de justitie, ende tot onderhout van de Spiersche camer werdt voorgeslagen een Rijcxflorijn te heffen op yder hooft der joden.17 De churfursten van Mentz, Coln, Saxen ende Brandenburg hebben aen den coning van Engelant geschreven aengaende de zaecken van den Pals, maer niet tot contentement van deghenen die in Duitschlant de Engelsche

519

Volmaer, president van de camer van Spier, zal één zijn van de volmachtichde tot de paix ende reist nae de bestemde plaetze.21 Den graef van Chavigny heeft zijne bagagie vooruitgezonden nae Rouen met negentich personen.22 Guassion23 is niet doot, maer zeer gequetst, met hoope van beternisse. De heer Ranzou24 zal generael zijn van de cavallerie legère.

9 [sic] Septembris 1643.

Den hertogh van Beaufort was 's Woensdaegs 's avonts comende uit des coninginnes cabinet gearresteert, sliep die nacht op de Louvre, wierd 's margens daeraen gebracht in 't Bois de Vicenne. Den hertogh van Vendosme zijne vader, op de last hem gegeven van te vertrecken, heeft excuse genomen op zijne ziecte. Den hertogh van Mercure25 is vertrocken door last, Saint-Ibar26 nae Hollant, Chasteauneuf voordezen guarde des seaux nae zijn huis al bij last.27 Montresor is het ontgaen, Campion gevangen. Men tracht oock anderen te vangen.

Aen de boeren ontrent Sabern28 in den Alzas is last gegeven alle haere roerende goederen in de stadt te salveren, waeruit gelooft werdt dat den marescal de Guebrian meent te comen aen deze zijde van den Rijn. Wij hooren dat de heeren van het hooge

520

In dorso schreef Reigersberch: Broeder de Groot, den 3 [sic] Sept. 1643 uyt Paris.