7460A. 1645 september. Brieven over de dood van Hugo Grotius.1

1. Uit een verslag van Grotius' hofmeester,2 28 augustus/7 september 1645

Copia uit een brief van 28 Augustus ges[c]hreven ut den mont van dem hofmester wan den selgen heer Grotio, etc.

De kroone Sveeden om de groote costen souden g'excuseret hebben geen ambassadeur tot Paris te houden, waerop Grotius hem soude begeven hebben in dienst van Vrancrijc, maer om niet van den eenen dienst soo plotz in den andern te treden heefft sijn afscheit selfs willen haelen, is daerop naer Sveeden gereyst, omtrent in 14 dagen, om den canseler Oxenstern te sprecken, d[i]e bij de tractaten3 geveest is. Tot Stockholm commende is redelijc g'estimirt, parellie is ooc sijn afscheet geweest, ende van de coninginne vereert met 10000 rijcxdaller ende een golde ketting, 21 ellen lanc met medalliën van diamanten op 4000 ducatten g'estimeret, vertreckende per mare is door onvedder in Cassubben4 aengecommen; vandaer te lande reysende, met groot ongemac, is 10 mijllen an geen sijde [van] Statin5 cranc geworden ende of wel sijn suite hem gerne daer soude, sonder in sijn crancheyt te wertrecken, gehouden hebben, soo heefft niet [ge]wilt, quam alsoo als morgen 14 dagen sijnde Loumaent tot Rostock.6

524

Sondach's morgens wirdt den doctor7 gehalet. Hij seyde: ic ben maer vermoyt van de reyse, ende 's anderndaegs was ten deele de spraec weg. Tegen de nacht, 2 uren voor sijnem doot, was een Luyters predicant8 bij hem; deselve 't gebet doende, nam hij sijn mutse van 't hoofft ende vouwden sijn handen ende, den predicant met hem sprekende, antworden: non possum intelligere. Darop blef leggen, ende stierf recht als [e]en kindt, sonder eeinge beweginge, ooc van wrouw of kindern in 't alderminste nit seggende. Crancklijck sijnde eenige dagen voor sijn doot heefft hij geseyt, als hij den vreede in Duytslandt hadde helpen maecken, dan wilde gerne sterven. Hij soude ooc sijnne reyse genommen hebben recht op Monster om neffens Monsing[ieur] duc de Longewille9 te besongieren, etc.

2. Uit een brief van burgemeester Clingen,10 13/23 september 1645

Extract aus herren burger meistern Clingen sehl. schreiben an etc., etc.,11 datirt Rostock, den 13. Sept[embris] anno X645.

Der s[ehr] weit vnd hochberümbte herr H. Grotius ist auss der sehe krank, zu lande alhier angelanget, hat nur anderthalb tage gelebet, vnd sein ende, wie h[err] D[octor] Quistorff, so bey ihm gewesen, berichtet, sehlig beschlossen, vff12 verdienst des einigen erlossers J. Christi geschlossen, seines alters im 63. jahr.

3. Uit een brief van N.N., 11/21 september 1645

Stralesundi, XI Sept[embris] 1645.

Illustrem Grotium in vicina Rostochio obiisse citius procul dubio cognovisti quam futurum illud putares. Ego sane si cuius mortem mollius tuli, qui nunquam mihi visus, hic ipse fuit; neque id iniuria, si animo reputare velim quantam iacturam in huius unius morte fecerit omnis doctrina. Ne dicam quo desiderio incensus fuerim illius videndi et conveniendi.

XVIII Augusti, cum nudius tertius circiter aut quartus aeger Rostochium venerat, sub noctem decessurus, d[ominum] Quistorpium accersivit, ne cum theologo colloquendi deesset occasio. De Sacra Synaxi solicitus, cum is pluribus praedicaret felicitatem suam, quod illius videndi copia sibi esset facta quem doctissimi quique imprimis admirarentur, rogavit ut talia omitteret: sibi iam de aliis agendum esse instante moriendi necessitate; si quid a se factum unde ad alios utilitas aliqua dimanasset, Deo hoc acceptum ferendum, se non nisi hominem esse. Quistorpius ubi fidei requisivit rationem, nihil aliud respondit nisi caelestia gaudia exspectare se propter Christum et eius mortem; quae ubi explicari petiit theologus, cum iisdem verbis uterentur qui diversam teneant sententiam, priora Grotius iteravit negavitque sibi quicquam negotii esse cum his qui litibus delectarentur vel ad se pertinere illas crederent. Ita autem convenit ut prima luce quo rectius fore spes fuerat S[acra] Coena uteretur. Sed paulo post aversa ad parietem facie, edito screatu placide exspiravit.

525

Ita quidem Rostochium tanti viri obitu nobilitata est, si qua unquam ex luctu peti possit celebritas. Utinam mores et animi aequitatem imitarentur plures, qui maiorem laudem esse putant gloriose virtutem verbis laudare quam factis modeste illam colere.

Magnam spem conceperam de colloquio Thoruniensi si illo13 accessisset praeter Calixtum, quem adesse iam puto.14 Sed frustra me fuisse video. Tibi quidem plura fortassis innotuerunt a familiaribus illius, neque haec15 tamen quae a fide dignis accepi reticere debui, etc.