2185. 1635 juli 17. Aan A. Oxenstierna1.

De Maguntiaco ii ipsi, qui tristem sparserant nuntium, nunc eum dubium videri volunt, an quod parum certa fuerit auctoritas, an quod ita conducere rebus existiment non dixerim. Sed si verum est Wormatiam versus ivisse magnam partem Caesariani exercitus, est plus quod metuam quam quod sperem.

Cum pater Butillerius2, cui, filio3, apud fratrem morante regium4, res externae curae sunt, apud regem5 negotia fugientem ad Fontem ageret Bellaqueum, Servianum6, secretarium status unum e quatuor, cui bellicarum rerum tractatio mandata est, conveni, a quo singulari quadam humanitate et amicitiae testatione exceptus sum. Commendavi ei tria, Colmariense negotium, ut ea aequitate transigeretur, unde et huic civitati amor in res Gallicas cresceret, et aliis exemplum daretur tutelae regis expetendae; legatus ut quamprimum mitteretur7, cujus opera adjuta Sublimitas Tua facilius societatem protestantium inter se devinctam contineret; postremum ut pecunia per Feuquerium8 saepius, nuper et per Butillerium filium promissa Sublimitati Tuae non ultra sineretur in manibus dispensantium haerere, magnos in his rerum momentis usus habitura; quod ut credibilius facerem, explicavi quae de Arnhemio9 et fluctuantibus nonnullis exercitus Saxonici ducibus intellexeram. Promisit large operam suam, optare, ut D. de la Cour10, consiliarius parlamenti hujus et primi quondam praesidis Rhothomagensis filius, non leviter literis tinctus, in vestras partes mitteretur, addens optari idem a sigillorum custode11. Cum diceret alios Davausio12 destinare eam legationem, dixi arbitrari me e re esse, ut Davausius permaneret in tractandis rebus ad inducias cum Polono13 pertinentibus neque vero vestri tractus rem eam moram pati, ut post exitum demum colloquii cum Polonis a rege legatus istuc adventaret.

Literae a Vienna narrant fuisse ea in aula Polonum secretarium14, cui ab

92

Septimus jam dies est, cum venit heic a duce Bernhardo17 Ponica18 rebus fessis subsidium rogans. Multa mecum locutus purgavit famam ducis, quod in magno metu, ne inde a Galassio19, altera parte a Mansfeldio20 includeretur peditis inops, quem in oppidorum praesidia distribuisset, tam longe cessim iisset. Amicitiam Sublimitatis Tuae in ipso abitu cum duce foederatam praedicabat addebatque plurima in laudem Sublimitatis Tuae saepius repetens melius ipsam Germanis consultum voluisse quam ipsos sibi Germanos. Nec tacebat magnam ipsius ducis cum Feuquerio21 conjunctionem. Putavi officii esse mei ex generali mandato socios juvandi, ipsius postulata commendare Serviano, qui id non ingratum habuit. Locutus est et ipsi Ponica et Patri Iosepho22, dein cardinali23 heri et regi, qui ad Germani nunc fanum venit Catalaunum, ut dicitur, iturus. Promittitur ei et magnus exercitus sub cardinali Valetta24 et pecuniae aliquid pro ducis Bernhardi milite, ne vastatis jam caeteris quod facere caeperat, Gallia solum populetur. Suedis nostris parta gloria est defensa contra magnam hostium vim Caesaris Lautera.

In Valle Telina res non quidem restitutae sunt, sed spem ostentant meliusculam, nam Rohanius25, qui se nimium festina, ut multi existimant, cautione Clavennam Ripamque receperat, Tiranum castellum, ad multas res utili positu, recuperavit auctusque tribus Helvetiorum millibus diu desideratis hostium sex millia ad pontem Adduae, qui Tiranum inter et Bormium est, partim interfecit, partim compulit in montes inque Bormium fugere, unde majora audendi pulchra se illi praebet occasio. Sabaudus26 dicitur jam fedus fecisse cum rege, quod quale sit, ostendet dies. Certe hoc tempore non eae sunt in illis partibus regis vires, ut magni quicquam possint aggredi: imo ad tutandam Lotharingiam et quae Lotharingiae adhaerent miles inde abducitur ut et ex Picardia is, qui in Atrebates et Hannonios multum id exspectantibus Batavis incubiturus dicebatur. Sed aequum est ad ea reverti, quae urgent magis. Ringravium27 Francofurti ad Moenum esse audio eaque fiducia animum addere sociis et civitatis fidem retinere, quod utinam sit diuturnum. Nam antequam eo adveniret, intelligo controversiam ei motam de directione vicaria ab ipsa civitate.

De Belgicis rebus sera huc omnia adferuntur et incerta. Piccolomini28

93

Ex Hispania secretarius legati31, qui ibi fuit, Gallici honorifice et sine suo impendio ad fines deductus est. Ea comparatio efficit, ut, quae hic in secretarium Hispanicum32 durius acta sunt ob tractam longius praefinito moram custodito ipso neque chartis intactis, eorum nunc defugiatur auctoritas.

Ex Italia qui scribunt, memorant magna ibi Hispanorum diligentia reparari classem. Ab iisdem Parmensi principi33 ingentes intentari metus. At ex Vienna praeter ea quae dicere occupavi, regem Hungariae34 Budacium ivisse, eo venturos eos, qui exercitu sub ipso sunt praefuturi: missos in Hispaniam cursores ad socianda consilia super pace generali a pontifice35 commendata, sed quam Austriaci nonnullis successibus inflati carius quam antehac indicare dicuntur, ne hoc quidem dissimulantes non multum ex legatorum opera sperandum, quamdiu non prius exploratus esset ipsius regis Galliae in pacem animus. In eo instrumento, quo dux Neoburgicus36 medius inter partes esse permittitur, adscriptum, ne Gallis aut aliis domus Austriacae hostibus iter per sua concederet. A Rohanio missas Viennam literas, quo significet, quod factum in Valle Telina a Gallis non alio spectare quam ad tutandam catholicam romanensium religionem et jus Rhaetorum. Sponsalia Bavarica37 quinto Augusti futura. Pacis Saxonicae38 occultari pleraque. Venisse in aulam Viennensem a rege Daniae39 virum nobilem commendaturum Caesari possessionem Bremensis episcopatus.

Et haec quidem inde: heic vero episcopi sententiam suam adversus conjugium fratris regii40 perscriptam dedere, quam nancisci nondum potui, missurus alioqui. Ducissa de Croy41 se Sublimitati Tuae commendat, facit idem D. Diodati42. Mitto

94

Rusdorfius44 hic est, sed eum videre necdum contigit.

Omnia optima publico, Excellentissime Domine, et Sublimitati Tuae precor.

7/17 Iulii 1635.

Ponicae45 magnus honos habetur, nempe ut Theodoretus46 Pyrrhonis47 totus Vindicis48 fiat; sunt qui mussitant obsessam Colmariam.

Tuae Sublimitatis devotissimus cultor
H. Grotius.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.