2164. 1635 juni 29. Aan A. Oxenstierna1.

Excellentissime Domine,

Advenisse pridem in Saxonicas partes Sublimitatem Tuam, sicut conjecturis credimus, ita certi esse percupimus. Literas quamdiu de via per Germaniam incertus sum, via per Bataviam pergo adhuc mittere.

Epistolam Sublimitatis Tuae ad regem2 misi ad minorem Butillerium3, qui Ruellae erat, qui (?) se curaturum recepit; simul ei meis literis4 commendavi negotium promovendae in Saxoniam legationis. Id ipsum cum ei in urbem reverso coram commendare cuperem, tot effugiis tractus sum etiam condictis temporibus frustra habitus non sine despectu mandatae mihi dignitatis, ut coactus sim me ad sigillorum custodem5 transferre, a quo et honeste et amice exceptus sum be-

53

Apud Belgas magnis initiis caetera minus respondent Tilemontio vi capto tam immanis Gallorum militum libido fuit12; ut ad vetus odium, quo Galli apud Belgas laborant, multum accesserit neque facile sperandum sit, ut illae civitates ultro se Gallis adjungant. Addit Venetus13 Titinnium14 Mustafa15 non facile a Clodio16 discessurum, quod metuat, ne Terentius17 mox sine ipsis Pindarum18 aggrediatur. Lovanium captum jam, credo, erit. Sed enim mirum exiguum ibi amnem et subitaria munimenta cardinalis Hispani19, qui ex oppido evasit, tantorum exercituum cursum morari potuisse. Interim Caesarianus exercitus20, quem trigenta esse millium fama fert, prudentiores viginti esse millium existimant, incedit utraque Rheni ripa, pars transgressa jam Rhenum, pars ad Antonnacum, ut creditur, transitura, incertum ipsone cum Gallasio21, quem Italicae literae per Tirolanam regionem venisse regendis apud Mediolanum armis scribunt, nisi forte alius est ejusdem nominis. Hae copiae, si salvae, quo volunt, pervenerint, dubium non est, quin vehementer perturbare possint principis Arausionensis22 conatus. Alii contra eundem praelio censent, alii agrorum vastitie famem ei faciendam; quod et in Atrebates Hannoniosque e Picardia moliri regem dicitur, sed diu est quod dici-

54

Ad externas curas accedunt internae. Cardinalis24 resurgentibus ulceribus assiduus dolor, saepe et morbus. Seditio ob tributa multis in locis a milite vacantibus, Burdegalae25 tanta obstinatione, ut conjurati omnes se confessione et communione ad certam mortem, ni sperata proveniant, paraverint lapidato etiam sacerdote26, qui regi parendum circa talia docuerat. At Tolosa non plebs, sed ipse parlamentarius senatus vetuit tributa ab anno XXIV hujus saeculi indicta exigi praetendens ita a se occursum imminenti seditioni, sed remedio non minus apud aulam exoso.

Iam de Italicis rebus quid dicam, nescio. Video Mantuanum27 Parmensemque28 jam spe involasse in agrum Mediolanensem, quem inter ipsos et Sabaudum29 partiri se rex velle dicit laudabili exemplo de bello nihil aliud sibi sumpturus quam gloriam. Sed dum illi his deliniuntur, Sabaudus, ut plane credat, induci nondum potest; erecti, quid futurum sit, exspectant Veneti, ne ipsi quidem occasionibus defuturi. Vallis Telina modicis sane copiis defensa non levi in periculo est; et ad alia mala accedit, ut Venetiis scribitur ipsorum Rhaetorum cum Gallis nec suspicionum nec offensarum vacua societas. Sunt in agro Mediolanensi jam olim XII millia peditum, duo equitum, accesserunt Neapolitanorum bis mille sexcenti, ab Helvetiis pontificiis quatuor millia; eorum, qui ex Germania per Tirolanum agrum ducuntur, ab ipso, ut ibi fama est, Gallasio varie numerus traditur. D. Marinus30 scribit dici decem esse millia; Italicae literae, quas ad me misit Venetae Reipublicae legatus31, quinque peditum, duo equitum millia.

Crequiacus32 adhuc in aula est Taurinensi, et quominus in Hispanicum solum arma inferantur, ajunt Galli obstare sibi Sabaudi cunctationem non facile, ut videtur, in bellum descensuri, nisi et magnam et certam videat praedam.

Classis Neapolitana non tam male a ventis habita quam ferebatur33, apparere scribitur ad Monaci portum.

Signa ad centum in Belgico fine de hoste rapta perque Batavos huc mari missa in aede S. Virginis suspensa hic sunt.

Rex adhuc ad fontem est Bellaqueum, quo amans solitudinis sequi se legatorum quenquam noluit. In itinere viso, qui Ruellis est, cardinali ejus sermonibus ad bellum redaccensus dicitur, cum eum non parum in eo proposito refrigerassent sacerdotes quidam, quod Sanctisimonius34, flagrantissimae apud regem gratiae, compertum sibi renuntiarat cardinali. Chartae rumigerulae res minime credendas

55

Ab Anglis nihildum hostile, sed suppara ad suum conspectum demitti postulantium arrogantiam nec Batavi toleraturi videntur, veteres maris possessores, nec Galli in partem venire cupientes ejus possessionis, non publicis tantum, quas lente satis armant, navibus, sed et privatis potestate facta ruendi in praedam e Flandris. Sunt, qui susurrant oppida ejus orae, si a Gallis Batavisque oppugnentur, Anglos sibi tutanda sumsisse, nec abhorret conjectura ab ingenio Anglorum utrique illarum gentium aemulo.

De justis divortii causis aut colore probabili disceptant adhuc episcopi38 postulatis etiam sententiis non quidem Sorbonae, sed e Sorbona aliquorum. Sunt, quibus arridet edictum Henrici III in conventu ordinum Blesensi39 irrita matrimonia pronuntians, quae sine trina publica denuntiatione fiant vetita observationis ejus gratia, nisi petentibus sanguine proximis eorum, qui conjungi expetunt. Aliis magis placet Caroli Calvi40 potestas, ut alii volunt regia, ut alii paterna, ratum vetantis esse filiae suae matrimonium cum raptore, sed quo tempore lex talis adversus raptores exstabat, quam post secuti pontifices valere non passi sunt. Haec pontificum mentio in mentem revocat scapulare nuper in literis meis41 positum, de quo librum mitto, argumentum ingens superstitionis eo provectae, ut frontem perdiderit, simul cum auctoritate consilii regii, qua Sorbonae censurae securim jam distringenti intercessum est. Et hi sunt, qui in edictis suis contra haereticos tam belle declamant.

Laudatur multum principis Arausionensis et prudentia et animi magnitudo, qui principem obtinens in republica non impotenti locum tres menses totos cum Gallia pactionem novam distulit, donec ipsi in ipsos Franciae marescallos42 datum esset imperium. Ita mos est gentis hujus urgere eos, qui cedunt, cedere urgentibus. Ipsi illi inter se marescalli non obscuros aemulatus agunt, eo usque ut Brezaeus Gallicas copias cum Batavicis confundere agitaverit, quod Castilionaeus, cujus major est apud eum militem auctoritas, improbavit.

Iam nunc intelligo et fratrem regium et Condaeum principem43 in aula exspectari, ut ubi prolocuti fuerint episcopi, quod ab ipsis exspectatur, eorum accedat approbatio, qui partes facere possent. Id si fiat, sperari video a pontifice44 obtineri posse, ut aliquos huc mittat, qui cum episcopis Galliae, non fortuito ut

56

Pecuniae penuria maxime laborare Hispani dicebantur in Italia res, sed ei malo, si non plenum remedium, certe levamenti aliquid attulere Genuae mercatores. Et Spinola45 novos ea in regione pro Hispanis dilectus agit. Equorum, helciariorum, carrorum, machinarum ingens quantum intelligo ex ea parte paratus ostendit spes nondum prostratae partis. Cremonam in tantis motibus sapientes, ut solent, muniunt Veneti.

In aulam venit ex Lotharingia Valetta cardinalis46, Espernonii47 Languedociam regentis filius, in spem futurum, ut alicui praesit exercitui, quidni exemplo ejus, qui dubium plusne ipsi, cum status ejus nutaret, an ipse ei debeat, qui Rupellam caepit galeatus, loricatus exigua vitta superpendente, ecclesiastici honoris memor. Eo devenit illa quondam Romanae urbis presbyterorum et diaconorum illa innocens cognominatio minime suspicantibus regibus, qui eam dignitatem foverunt, venturum eam ad regibus proximum et regibus ipsis minax fastigium.

Legatus48 ab Anglia brevi heic aderit, qui per affinem suum benevolum affectum suum mihi jussit nuntiari.

Deus, Illustrissime et Excellentissime Domine, Sublimitatem Tuam salvam diu publico nobisque praestet.

19/29 Iunii 1635.

Secretarius legati Hispaniae49 cum ultra praefinitum in urbe mansisset, custoditus et nunc dimissus est.

Ego pecuniam mihi quondam debitam oblatamque iterum, iterum comiter recusavi50. Tentatus, an, si a Suetia deserer, operam meam vellem regi ad res Belgicas Germaniasque addicere, dixi non impedire legationem mihi creditam, quominus utilitates communes persequerer, ceterum fidem me Sublimitatis Tuae habiturum servaturumque51.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.

In dorso: Praes. Kalbe, 28 Julii 1635.