2239. 1635 augustus 17. Aan A. Oxenstierna1.

Vidi orationem, quam legatus regis D. Davaux2, in conventu Suetiae Stockholmiensi habuit, in qua illud miror conari eum Suedis persuadere, ut damno rerum propiorum ipsos intime tangentium pacem Polonicam redimant ad curandas rectius res longe absitas neque ad ipsos spectantes nisi per longos consequentiarum gradus. Gallicas naves, quae ad Sanctonicum Oceanum venerant, retrogressas jam intelligo, in praesidium ejus pecuniae, quam Charnassaeus3 fert in Batavos, an quod Anglorum vim metuant, quorum naves bellicae aliquammultae in Hispaniam eunt advehendo, ut creditur, inde militi pecuniaque in Flandriam secundum pacta nuper cum Hispanis inita. Id initium videtur futurum majoris cum Anglis Batavisque discordiae.

In mari Ligustico revixit classis Hispana viginti magnis navibus minoribus aliis, conspecta non longe ab insulis, quas Stoechadas antique, nostra aetas Ieres vocat, inde conatibus suis, quantum colligere est, initium factura. Alioqui nisi mari exitetur, terra videtur hoc certe anno quieturum Italiae bellum Sabaudo4 res Gallicas magis in speciem sequente quam fido animo, tum ob dolorem erepti Pigneroli tum ob spem honorum, quos ex Hispania domus illa exspectare potest.

In Valle Telina res manet eo, quo scripseram, statu. Duodecim millia Helvetiorum regi5 permissa conscribere; contra decem millia e Germania in Tirolanam regionem mittit Hungariae rex6 propius et ipse ad eum accedens finem, tum ut Helvetiorum studia cum Gallo dividat tum ut Ulmam labescentem ad imitationem Norimbergae impellat. Francofurtum scribitur aures praebere conditionibus et aditum ad se Caesarianis opponente se Visdemo7, quem sibi infensum civitas putans pontem ob id ruperit. Addunt rumores magis quam certae literae Manheimum bene defendi, Heidelbergae arcem de conditionibus agere, Franquendalium et Hanoviam rerum necessariarum, victus maxime, laborare penuria. Maguntiaci res proprie nostra agitur; commendavi ejus curam et his proceribus et per Ponicam8, duci Bernhardo. Profectus et ad regem fuissem eo nomine, nisi indies literas exspectassem Sublimitatis Tuae, ne multa interrogatus nihil habuissem, quod

169

Interim Lafortius Villettam, oppidulum Lotharingi partes secutum, cepit. Sed magna dicitur et ipse laborare alimentorum inopia, quarum pars Nancium missa a Lotharingis intercepta est. Confluentes quoque Mosellae obsideri a Caesarianis intelligimus eodemque duci eos, qui Neuburgo exierant et sub marchione Grana14 novas cohortes ferme quatuordecim.

Audio Beauregardium15 quadringenta florenorum millia ferre in Saxonicas partes. Bulionius16, ad quem saepe misi, nunc ad rus suum longe ab urbe abiit interpellatores fugiens. Feudorum possessores edictis evocati non id virium adferent, quod sperabatur. Multi se excusant, quod non rite facta sit evocatio probantibus, ut mos erat, parlamentis, paupertatem alii adferunt. Et eorum, qui ad condictum adfuere, rejecti multi ob tenuem paratum. Voluntarii quidam a duce Longevillano17 ex Normannia corrogati, cum multi spectatum eos ex urbe aliquoties venissent - nam ad aedem Dionysii convenerant - pudore paucitatis - vix enim sexcenti erant - non exspectato tempore lustrati in Campaniam abiere.

In Belgicis partibus quam male res proveniant, satis aliunde intelliget Sublimitas Tua. Certe si hoc anno Gravewarta18 recipi poterit, multum id erit, atque eo versis Batavorum viribus periculum erit amittendi interea Limburgi et Trajectus ad Mosam. Nam ad Gallorum reprimenda arma novus sub Beccio19 e Germania jam venit exercitus.

170

Et haec quidem rerum ad nos maxime pertinentium summa est. Minora, quae variis ex partibus nuntiantur, haec sunt. Florentini ducis20 et Aldobrandini cardinalis21 opera utitur Hispanus22, ut Parmensem23 sibi reconciliet. Motus Catalaniae pacati sunt et quatuor ibi conscripta militum millia, in Navarrae regno alia. Barcinonis fami provisum misso frumento a nova Carthagine alioque petito a Sicilia. Novem milliones postulati a regno Castellae, qui tres intra annos regi numerentur. In ea pecunia, quae ex America venit, unam millionem sub alienis nominibus ad Gallos pertinentem sibi rex Hispaniae vindicat. Secretarius legati Gallici24 inde abiens causas quidem belli a rege suo suscepti exposuit, sed addidit non omissurum regem mittere legatos de pace in eum locum, quem pontifex25 lecturus esset. Alexandriam in Insubribus munit rex Hispaniae, Mutinam et Mirandulam sui principes26. Mediolano tuendo ducenta scutatorum millia ex Hispania venerant, a Neapoli quadraginta, pluraque exspectabantur ex Americano proventu, sperabant brevi ibi fore viginti quinque peditum millia, equitum vero decem e Germania adventare.

In Montiferratensi ditione decies mille ajunt pedites esse Gallos, bis mille equites exspectari. Graves jam nunc querelas esse populorum, de eorum militum injuriis, nec videri eos, ut nunc res sunt, aliud quid effecturos quam Italiae vastitatem. Neapolitano in regno jussis egredi Gallis excepti sunt qui decem per annos ibi vixerant; iis, qui annos quinque, dilatio data est. Lotharingis nec minus quam Sabaudis manere permissum. Ad classem implendam et aliena servitia et piscatores nautasque liberos per vim rapi fama est. A Vienna etiam nunc scribitur diligenter agere nuntium pontificium27 de induciis constituendis. Emerius28 a rege legatus it in Sabaudiam. Ab Imperatore29 apud Lindaviam frumentum coëmitur. Dux Elbinovanus30 Belgicis regionibus et regina matre31 relicta Lotharingo se applicat. Per Aquitaniam et vicina loca nondum resedit seditio ejusque metu neque nova onera audent indicere aulae hujus potentes neque vetera exigere.

Leodiensis terrae habitatores a Croatis habentur non minus hostiliter quam a Gallis habiti sunt antehac, Bruxellenses urbi suae muniendae triginta francorum millia contulere; e Brabantia tuendos ad Atrebates, siquid e Gallia mali immineat, quod quidem nondum conspicitur, missi equites bis mille sexcenti cum peditatu aliquo et machinis. Cardinalis infans32 multos secum carros habebat veluti itineri intentus, dum ad Stephani Wartam cum parte copiarum manet dux Lerma33.

171

Iam nunc intelligo ex ducis Bernhardi veteri militia nonnullos recusasse novum sacramentum, in quo nomen Galliae regis admixtum est, eamque causam sumere transeundi ad Caesarem34. Idem dux Bernhardus dicitur bene animatus fuisse ad Galassium35 illis ex locis, ubi nunc est, pellendum praelio, sed Valettam excusare regis mandata de vitando periculo.

Burdegalae suburbium ab agresti plebe expilatum est publicanorum, quorum aliqui ibi esse credebantur odio. Vienna scribitur Sabaudum36 eo scripsisse de his, quae sibi contra Hispanum a Gallo promitterentur et sunt heic, qui putant consilia Hispani et Caesaris multis in rebus discrepare, quod mihi hoc quidem tempore non fit verisimile neque ego aliud actura puto Crequiaci37 in Italico fine arma quam ut ostentata eminus impediant, ne Parmensem et Mutinensem opprimat Hispanus exercitu satis magno, quem nunc circa Mediolanum habet; nec aliud videtur credere Hispanus, qui jam viginti peditum centurias turmas equitum septem e Ticinensi regione Comum versus mittit, id est ad repetendos in Vallem Telinam conatus vique rapiendum transitum, quem negarunt Rhaeti, ita tamen ut simul testarentur nihil se de veteribus cum Austriaca Domo foederibus immutare. Etiam classem illam Hispanicam magis arbitror metu sui Galliam implicituram sumptibus - omnis enim Provinciae ora milite obsessa est - quam magni quicquam acturam. Illorum autem XII. millium, quos in Helvetiis rex conscribi jubet, haud dubie pars magna non in bellum mittetur externum, sed ad comprimendas Aquitaniae seditiones, at, ne in has partes serpat contagio, novis tribus millibus augentur praetoriae regis cohortes. In Brutio, Italiae parte, cum ad dilectum e quaque domo unus vocaretur, repugnatum scribunt et ab Hispania venisse ad Parmensem literas, quae omnem ei metum demant. Ethruscum autem sive bello opus sit sive pace, in utrumque operam suam Hispano liberaliter polliceri. Siquid exploratus discam, non omittam scribere.

Deus, Excellentissime Domine, consilia sua ad bonum commune gubernet.

Sublimitatis Tuae devotissimus cultor
H. Grotius.

Lutetiae, 7/17 Aug. 1635.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.