203

3019. 1637 april 9. Aan A. Oxenstierna1.

Excellentissime Domine,

Resumtum ex quo hic consilium est Davausium2 mittendi Coloniam, simul ab Estraeo3 Roma literae venerant et, ut quidam suspicantur, aliae a Clodio4. Substiturusne ibi sit diu an ostensurus se paratum, priusquam omnes caesariani5 Hispanique6 adsint, deinde iter suum in Batavos et Hamburgum persecuturus, in obscuro est. Id constat pontificem7, ut disputationes de rege romano8 praecideret, ipsum dedisse pro legatis Gallicis9 literas commeatus, quas perinde quasi ab iis, a quibus exspectari poterant, datae essent, valituras spopondit.

Ducis Vinarensis10 res tarde procedit. Datus ei comes Halerius11, qui Gallico militi ipsum secuturo imperet.

XII C millia francorum ei a mense Novembri ex pactis debebantur: de iis VII C millia dari propediem volunt, quam omnem ipse pecuniam erogari ait in praesens ad armandum militem expediendasque machinas cum equis coemendisque alimentis. Quod restat, id detracta parte aliqua numerare Galli volunt ad Junium mensem: ita duplex damnum dux facit, in summa et in tempore; quod ei accedente memoria non ita pridem millione toto se elusum voces interdum liberiores excutit: ni sui, quae debet, habeatur ratio, se seorsim sibi suoque militi consulturum. Scripsit ad militem, ut, undecunque poterit, se sustentet. Propositum ei his diebus fuerat, ut Dolam obsessum iret; id plane rejecit non tantum, quod Germaniae rebus juvandis se destinatum diceret, sed et quod sedendo attritum iri suas copias praevideret.

Mire perculit hic animos nuntiatus Sigismundi ducis12 iter in Suediam.

Ex eo cum Anglis quotidie sociata consilia haud dubie ad praeformandam pacem, quam quae impedire poterant, multa jam sublata sunt concesso fratri regis13, si vult, matrimonio et reditu in Galliam reginae matri14 everso parlamento Metensi, quae res erat nova contra jura imperii; ad quae accessere jam nunc duae res aliae.

Insulam Margaritae, quae subjectam vi sua habet Honorati alteram, egressi e navibus Galli intrarunt 28 Martii eodemque die ac sequente duo cepere castella

204

Tum vero Rhaeti, ut scribere antehac15 memini, turbare pergunt. Scribet historiam Marinus16. Fortuna Rohanio17 adfuit, quod Curia urbe exierat, ubi eum comprehensuri fuerant hi, qui adversus Gallos arma ceperunt; deinde cum in castellum proximum se recepisset, paene obsessus fuit. Sed hoc quoque periculum advocatis aliunde Gallicis cohortibus et tempus colloquiis extrahendo feliciter vitavit.

Scripta18, quae edunt Rhaeti illi, inclementia sunt in Gallos, tanquam fidei incuriosos et oppressores libertatis. Helvetii pontificii qui sunt, alunt hos conatus; qui protestantes sunt rogati, ut Gallis, si qui eo adventarent, iter praecluderent, misere qui res spectarent easque ad quietem aliquam, saltem temporariam deducerent. Jactant illi, qui Curiam tenent, parata sibi ab Hispanis Austriacisque auxilia; sed minae magis hae putantur esse quam propositum animi.

Eo autem cuncta tendere, ut Galli cogantur decedere castellis, quae in Valle Telina habent, ejusque vallis plenum imperium transitusque dandi ac negandi arbitrium Rhaetis, ut olim, permittere. Futurum autem videtur, ut eo impellat Gallos tum illa maximae Rhaetorum partis ab ipsis abalienatio, tum metus ingens ab hoste, tum e Comensi lacui proxima valle, tum e Tiroli Bormium ingruente.

Quod si eo venitur, jam illud quoque non leve pacis conficiendae obstaculum removebitur remque ad Mausoniana pacta19, quibus stari volunt Austriaci, reducet. Quod si deinde de Pignerolo cum Sabaudo20 aliquibus conditionibus conveniri possit et Lotharingus21 particulae alicujus concessione cetera redimat, haud multum curaturis Alsatiam Gallis, si Socovam et Picardiae oppidula recipere possunt, confecta pax erit, quo etiam eos, qui in bello rem faciunt, publica egestas et vota omnium trahent.

Princeps Condaeus22 cum eo modo, quo rex, ubi ipse adest, solet, edicta tributaria non perrogatis sententiis in acta Divione referri vellet, dilabente toto senatu parlamentario, cum actuario23 relictus est solus. Eam ob causam ex potestate, quam acceperat, omnes senatores muneris sui functione interdixit. Est et illud aut inopiae aut male dispensati aerarii argumentum, quod cum rei communis plurimum intersit, quamprimum movere se Batavos, tamen pecuniae ipsis pridem debitae non modo non numerantur, sed ne promittuntur quidem nisi longa

205

In comitatu Burgundiae oppidulum Sancti Amoris, quod dicitur, captum est a duce Longavillano25 caesique hostium ducenti: an et arcem jam teneat, dubitatur.

Cum Davausio Coloniam ibit Gothofredus26, historiarum novarum ac veterum sane peritus, et Stella Bipontinus27 pacis Pragensis28 criminatione famam assecutus; cujus liber, quo electionem regis romani in controversiam vocat29, nondum prodiit et, ut puto, proditurus non est.

Elector Palatinus30 ex Anglia in Batavos ire dicitur. Ego terriculamenta haec esse arbitror; revera Anglos accepturos quod obtinere poterunt. Et conatus isti mare praedis infestandi, etiamsi procederent, non multum nocere Hispanis possent, qui naves in propinquo non habent. Ita in aliarum gentium mercatores videtur incubitura, si modo se commorit, illa tempestas.

Omnia haec, quae aut fama aut conjecturis assequor, qua debeo libertate ac fide, Tuae Sublimitati scribo; nec me terret, quod pater Josephus31 Priandio32 res Mantuanas agenti, amico meo, dixit se et in id connisos antehac et nunc etiam conniti, ut ego hinc amovear, quod pro comperto habeant me Galliae rebus adversari. Ad quae responderi jussi parum mea referre, hic an alibi regno Suediae operam navem: me remoto venturum alium, qui non magis futurus sit in ipsorum potestate. Cum fidum me reginae33 regnoque Suedico Tua Sublimitas, judex optimus talium, credat, si ipsi Suediae non bene velint, jam non diffiteri me causam esse, cur mihi diffidant.

Audimus a Bavaro34 conscribi LX millia. Brissacum venisse in stipendia CL M ducatorum; romanum regem jam imperatorem vocari.

Haec scribenti intervenit Gothofredus35. Ait Fabium36 primum ire ad Cimonem37, inde ad Nervam38 collaturum ibi cum Sophianis39. Intellectis amicorum de pace40 sententiis petiturum Praecoqua41. Existimat rem ad Min-

206

Jam nunc ad me venit ordinarius Angliae legatus48 Dicit mihi ad se scriptum regem Poloniae49 velle partem Silesiae accipere permutatione cum iis bonis, quae in regno habet Neapolitano; Piccolominium50 ire Wormatiam; eo coire e Belgica et aliunde copias.

Haud dubie Batavos cum Hispano cardinali51 de indutiis habere colloquia et a duce Bulionio52 operam interponi. Davausii iter prolatari, donec appareat, quid inter Gallos et Anglos futurum sit. Super maris piscatusque controversia inter Anglos et Batavos proponi a Gallis quietas res in biennium.

Ego ad hoc dixi expeditius mihi videri, ut legati, qui hic sunt, ex mandato promittant nihil in Batavos motum iri ante Hamburgensem conventum, ibi ut aliquid mansurum constituatur iis verbis, quae neutram partium laedant. Si Angli in bellum velint se socios addere, videri mihi rescindendam istam Belgicae partitionem, quae satis praepropere Gallos Batavosque inter facta est, ut Anglis dematur aemulatio. Si cardinalis Hispanus adduci nequit, ut Princeps53 sub amicitia Galliae Angliaeque malit esse quam alieni imperii minister, in id laborandum, tota ut Belgica libera fiat. Posse nolentes fame ad discidium ab Hispano54 cogi, si mari cum Anglis Batavi oram maritimam, fines alios hinc Galli, inde Batavi et aliquis Suedorum in Westfalia exercitus obsideant. Sed haec ne surdis canam, multum metuo, sed parva est operae talis jactura.

Post legatum adit me dux Vinariensis. Ait Chavignium56, credo quod intellexisset durius ducem locutum Noyerio57, qui regis item a secretis res belli curat, bis ad aedes suas se absente fuisse. Ideo se ad eum itasse. Ostendisse, quam inique secum ageretur quantaeque e manibus occasiones elabi sinerentur. Apparebat cardinalem58, ut plerumque nunc fieri solet, dum is valetudini suae otium quaerit, nihil eorum, quae acta erant, scisse. Promisit cum cardinali se acturum Chavignius speratque dux remedium suis questibus. Inaudierat et ipse Gallos seorsim pacem venari.

207

Dixi credere me aures ab illis praeberi, sed eo animo, ut nihil absque sociis constituere cupiant. Idem nobis destinatum.

Hic nunc erat rerum status, quem ut alia omnia Deus, Excellentissime atque Illustrissime Domine, in bonum regni Suedici, reginae ac Tuae Sublimitatis regat.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius59.

Lutetiae, 9 Aprilis novi Cal. 1637.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.