Search
Add panel
[tiler debug info]
Choose a letter
Mijnheer,
De coninginne-regente staet op haer vertreck nae Fontainebleau. De questie om gelt te vinden is soo geaccommodeert2 dat de coninginne eenigen uit de raide van staet, reeckenmeesters ende die van de cour des aides zal deputeren ende het parlement van
724
Parijs twaelff uit haer gezelschap,3 om twintich millioenen in deze stad te vinden door een taxe op de rijckste, maer inzonderheit op degheenen die in dertich jaeren herrewaerts partizaenen4 zijn geweest ofte door de administratie van de finantiën haerzelve hebben treffelijck verrijckt, uitgenomen die tegenwoordigh in dienst zijn. Mijnheer den hertogh van Orleans favorizeert hier in het parlement ende spreect bijwijlen van den hertogh van Beaufort off uit te laeten, off door justitie zijne zaeck te doen oordeelen.5 Den abt de La Rivière verlaet mede niet zijn hoop om in den raed van regiering te comen ende oock cardinael te werden.6 De coninginne van Engelant is ziecker zedert dat een apostema is gebersten onder haere Majesteits rechterborst. Off de Bourbonsche wateren haer goed zullen doen, werdt getwijffelt.7De zaecken van Vrancrijck aen den Rijncant zijn gesuccedeert buiten alle apparentie. Want het fort bij Philipsburg op den Rijn is terstont verlaeten bij faute van volck ende Philipsburg zelve werdt geapprocheert ende beschoten met achtendetwintich stucken, zoodat niet vremd en is dat den gouverneur van Philipsburg heeft geschreven aen den churfurst van Mentz dat hij 't niet en can houden zonder ontzet van buiten.8 Den hertogh van Anguien ende den vicomte de Turaine werden gezegt daer ende daerontrent te hebben vierendetwintichduizent man, waerenboven de heer Arnaut haer brengt
725
tweeduizentvijfhondert te voet, zeshondert te paerd,9 ende Magalotti niet veel minder.10 De Beyersche zijn bij Hailbrun achtduizent van de reste van den slagh, waervan den baron de Waert zegt noit heeter gezien te hebben, ende Mercy bedanckt is dat hij deze reste ende een deel van het geschut hadde gesalveert. Daerbij comen vierduizent onder Hazfeld11 ende Montecuculi,12 ende werden verwacht eenige uit Behmen, die anders den churfurst van Saxe zoude zijn gegaen te hulpe. 't Gebreck van volck aen de Beyersche moet groot zijn, dewijl niet alleen het voorzeide fort aen den Rijn, maer oock alle de plaetzen van den Pals zijn ontbloot, uitgenomen van Heidelberg daer weinigh volcx is ende Franckendael, wiens gouverneur Rebolledo te Francford heeft verzocht te lichten driehondert man, 'twelck is geëxcuseert.13 Overzulcx nemen de Fransoisen plaets voor plaets,14 als bij exempel Pfortsheim, Etclinghem, Brette, Dourlach, stadt ende castelen van Baden, Kupenhern, Broussel, Visloc, Lichtenhaut, oock de stadt van Germeshem, hoopende haest oock het casteel te vermeesteren. Die voor Hohentwiel waeren15 hebben haer zoo gehaest in de vlucht dat zij vivres, amunitie, crijgstuigh ende drie stucken geschuts ten beste hebben gegeven. De stadt Spier, daer 't camergericht is van het gant-726
sche Rijck, heeft driehondert Fransoisen ingenomen16 ende de schoone Cantecroi, niet dervende haer langer ve[r]trouwen binnen Worms,17 heeft haer begeven binnen Francfort. Men gelooft oock dat den churfurst van Mentz zijne stad zal quiteren ende de wacht aen de domheeren bevelen.18In Vlaenderen gaet men voort met de drie forten bij Watten,19 ende dat van Hennin, voordezen genomen bij de Fransoisen, dient zeer om de passage van Grevelingen nae dat leger, 'twelck bestaet in twaelffduizent man, zeecker te maecken. Piccolomini werdt gezegt te blijven bij Mardyck.20 Van de Lorrainsche trouppes werdt gemeent21 dat zij gaen nae den Rijn op 't verzoeck van den Beiervorst.
De vloot van den marescal de Breszé heeft becomen het hoofd van de haven van Tarragona ende belet den inganck ende uitganck door galeien ende andere schepen.22 Den marescal de La Motte-Odincourt attaqueert twee bolwercken van dezelve stadt, ondermijnt de muiren ende verwacht meer volcx om een generael assaut daerop te doen. 't Volck van prince Thomas, bij vijftienduizent man, is ten deele voor Santya, ten deele in 't Novarees.23 Den gouverneur van Milan hout zich noch binnen de muiren; heeft minder volck maer oude soldaten ende heeft een colonel24 nae Duitschlant gezonden met gelt om lichting te doen.
727
De coninginne-regente gaet nae Fontainebleau, een plaetze die zeer gezont is in den herfst.25 Ick wenschte de wateren van Bourbon mede gezondtheit conden brengen aen de coninginne van Engelant, aen dewelcke een aposteume is gebersten onder de rechte borst. De questie26 om twintich millioenen te vinden binnen Parijs is nae lange dispute ende niet zonder interventie van de autoriteit van den hertogh van Orleans daertoe gebracht dat de coninginne eenige uit den raid van staet, reeckenmeesters ende uit de cour des aides zal deputeren, waerbij het parlement van Parijs zal vougen twaelff uit haer collegie om een zettinge te doen op de rijcken van deze stadt ende inzonderheit op deghenen die zedert dertich jaeren de finantiën tot haer proffijt hebben geadministreert ofte partizanen geweest, met een wijze exceptie dat daeronder niet begrepen en zullen zijn die nu in dienst zijn.
Den hertogh van Orleans27 spreect oock van den hertogh van Beaufort vrij te laeten off zijne zaeck te stellen aen rechters. Den abt de La Rivière hoopt noch cardinael te werden ende in den raed van regiering te comen, maer vind groote oppositie.
Te Rome, alsoo daer groote desordre was,28 meest veroorzaect door de twee partiën van de Colonnesen ende Ursijns,29 die met groote trouppes gewapent gingen door Rome, is zeer breede macht gegeven aen den prefect om zich te stercken tot rust van alle personen, ende den hertogh van Bouillon is met eenigh volck ontrent Urbin.30 De cardinaelen zijn in 't conclave geraect ende in 't laetste billetteren heeft Fiorenzola31 gehadt drieëndetwintich stemmen om paus te zijn. Den cardinael Mazarini, ende overzulcx oock Vranckrijck ende den cardinael Antonio als protecteur van Vrancrijck met een pensioen van dertichduizent gulden jaerlijcx,32 zijn voor Sacchetti,33 die oorzaeck is geweest van de fortune van den cardinael Mazarini.
Den coning van Engelant ende den grave van Essex werden gezegt zeer naebij malcander te zijn,34 ende haere legers gebreck te hebben van vivres, uitgenomen dat Essex
728
iet ontfangt ter zee; voorts dat Manchester had becomen Shafhield in Nottingamshire,35 Lesle een fort bij Neucastel,36 anderen, mede parlamentarissen, Staley in Darbyshire ende Bolsovire, Wingfield noch belegert blijvende.37 Die van het parlement meenen den churfurst Paltzgraef treffelijck in te haelen ende te logeren zoo men zegt te Withal.38 Daerentuschen hebben zij in de voorslagen bij haer gedaen tot de vrede van de drie rijcken expresselijck princen Robert ende Mauris buitengesloten.39Den viceroy van Naples heeft veel crijgsvolck gelegt in Abruzzo40 ende die van Genua tien galeien in zee gezonden, waervan de oorzaecken niet wel bekent en zijn. De Turcsche vloot was te Valona, Raguzza ende daerontrent.41
Ick heb hier voorgeslagen dat Vrancrijck van de plaetsen die zij door haere wapenen becomen in den Pals, de bewaering behoort te houden, maer de justitie aldaer te doen administreren op den naem van mijnheer den churfurst; dat ick weet dat zulcx in Swede [aengenaem] zal zijn ende goed doen in Duitschlant.42
10 Septembris 1644.
De coninginne-regente is alrede vertrocken nae Fontainebleau. Men gelooft dat mijnheer den prince gaet nae Bourges;43 dat Vaubacourt gaet niet nae Lorraine, gelijck voordeze was gemeent, maer nae Catelagne,44 ende Magalotti niet nae den hertogh van
729
Anguien, maer om zich tegen Beck te stellen; dat den hertogh van Elboeuf ende den marescal Gassion dieper gaen in Vlaendren.45 Veele werden vanhier verre wechgezonden uit vreze van factie. Tweeduizent die gedient hebben aen de Republique van Venetië, presenteren haeren dienst aen den vorst van Beieren, maer willen veel bedingen.46 Den coning van Spaignie is van Lerida wedergecomen te Saragosse.47 't Belegh van Philipsburg is tot aen de gracht gecomen.48 De Beierschen hebben goede ruiterie, voetvolck niet boven drieduizent.Adres: Mijnheer/mijnheer van Reigersberg, raed in den Hoogen Raide in Hollant, in Den Hage. Port.
In dorso schreef Reigersberch: Broeder de Groot, den 10 Sept. 1644 uyt Paris.
