1416. 1629 augustus 6. Aan J. Wtenbogaert1.

Mijnheer,

Wij hebben hyer monsr Tresel2, dye ons ende mijn broeder is wesen besoucken, ende heb over drye(?) daer door hem ontfangen ende alle het aengename van den 20 Julij3. Mijn broeder heeft mij wel eenige stucken gebracht, maer nyet het ondersoeck van de Amsterdamsche requesten4. Ick en sye nyet, dat de prins soeckende de rust van 't landt de vergadering van Hollant soo can laeten bestaen in twee bochten. Ende dye van Salem5 ernstellijk(?) moeten letten om in deselve vergadering sooveel vrunden te hebben, dat zij voortaen geen overstemming en vresen.

De steden van Languedoc ende daerontrent blijven nopende de regering soo sij waeren ende consequentelijck dye van de religie aldaer de meesters, zijnde ontrent achttien steden in generaele. Men gaet vast voort met de demolitie van de fortificatie ende men seyt, dat alleen de muyren sullen blijven. Die van Montauban door eenige schade haer bij den prins van Condé6 sedert de handeling aengedaen hebben wat gespartelt, doch de cardinael de Richelieu heeft alles geappaiseert ende werdt hyer verwacht bij den coning, dye alreede is geweest in de stadt ende nu hem onthoudt in de quartieren hyerontrent. In verscheyden steden van 't rijck is oproer

84

Soo ick yet naeder hoor van de sending van dye van Charenton in ons land, sal uE. adviseren. Ick meen, dat zij van hyer van 't hoff wel permissie sullen crijgen om tot vrede te arbeyden, alsoo men hyer de scheuring apprehendeert als schadelijck voor den staet. 'T gunt ick uE. van Genève geschreven heb is t'enemael (w)aer ende heb hetselve uyt seer veele van de religie zelve. Dye van de kercke van Charenton hebben dye van Genève gewaerschouwt niet alle gesten te geloven. Van Genève adviseerde men, dat dye jongman11 wonderlijcke, ongehoorde ende treffelijcke explicatie dede op veele passagie van de schriftuyr, oock eenige dingen dede, niet natuyrlijck niet wel mogelijck en schene, als ijser te breecken met de handen, etc. Hij had exstasen ende alsdan sprack quansuys Godt in hem, want dye distinctie gebruyckte hij, seggende uyt Godes naem: Daer is een dochter in Bohemen, daeraen in ist preste, waer ist preste in dese. Syende, dat de luyden hem geloofden, heeft hij hem voor Christum selven uytgegeven ende is bij veele aenzyenlijcke voor sulcx aengenomen, onaengezyen de waerschouwing Matt. XXIV. 26, met welcke passagie Maistresat12 in een conferentie, dye onlancx gehouden is tot den hertoch van Elboeuf13, de jesuyt Rigou14 schrickelijck heeft gevexeert willende met gewelt, dat ταμεῖον te seggen was een ciborie, hoewel veel meer apparentie heeft, dat het daer moet genomen worden gelijck Matth. VI. 6. Dese conferentie was aengeleyt bij last van de reine-mère, hoopende daerdoor groot proffijt te doen door de groote opinie, dye men had van Rigou. Maer Maistresat in 't eerste wat verset zijnde ende tot de dispuyte niet zeer geoeffent heeft met haranguen ende met gebeden, dye hij in 't Fransch voor al het volck dede, hem soo verwert, dat men blijde is geweest de conferentie af te breecken.

85

Wat den jongman van Genève aengaet, veele nu seggen, dat hij beseten is van den duyvel. Dat schilt veel van het andere. Van de atheisterie seyt uE. de waerheyt: deselve regneert hyer dapper, Godt betert; 't welck de eenige oorsaecke is, dye mij de compaignie van veele personen allerley stands, dyen ick sulcx bevinde, doet mijden. Het antwoord D. Tileni op Cyrillus' nieuwe confessie15 heeft Mercier16 uE. door den Pool Artisowsky gesonden. Soe het niet bestelt en is, sal het uE. van mijn vader, aen wien het bij ons gesonden is, connen vinden. Den derden brieff is deftich ende meriteert wel gelesen te worden. Desen Cyrillus is deselve, dye aen uE. geschreven heeft17 ende doe was Alexandrinus. Petrus Arcudius Corcyraeus presbyter18 heeft VII boecken uytgegeven: De Concordia ecclesiae occidentalis et orientalis in septem sacramentorum administratione, gedruckt hyer te Parijs anno 1626. In de dedicatie, dewelcke is aen den coning van Polen19, zijn dese woorden: Altera causa est, cur tibi liber ipse supplicaret. Non destiterunt unquam illi ipsi haeretici vexare infelices Graecos Ruthenosque ac viro probo nec a Romano Pontifice dissentiente Patriarcha Timotheo Constantinopolitano vi veneni nuper extincto alium quendam Cyrillum pseudipatriarcham Alexandrinum Calvinianae furiae alumnum ϰαϰοῦ ϰόϱαϰος ϰαϰὸν ὠόν soluta Turcarum Imperatori pecunia Graecis Constantinopolitanis quasi alterum Antipapam obtruserunt. Is quamvis genere, nomine habituque sit Graecus alterius tamen gentis nefanda20 et execranda quae dixi dogmata toto pectore hausit, quae deinde Graecis in ipsorum provinciis, simplicioribus autem Ruthenis in tua ditione abiecta simulatione palam propinavit. Monsr Bertius21 meent den brieff te hebben, dye desen Cyrillus aen uE. heeft geschreven; hij sal dye opsoecken. Soe uE. de brieff heeft, 't sal goed sijn de copye te zyen. Van de conferentie met Jeremia patriarcha22 hadden de Wittenbergsche eertijds eenige stucken uytgegeven23, maer daernae hebben de Jesuyten de heele

86

De hoope van de opening van Louvesteyn25 dunckt mij dat alleen bestaet in de correspondentie van Neef26 met H.t ... ende dat zij beyde vrunde maecken in Holland, gelijck uE. mede aenroert.

'T gunt uE. van den hertog van Tremouille27 heeft verstaen is waer, maer zijn huysvrouw28 blijft constant, zijnde een dochter van de geweesen hertogh van Bouillon29, cousine germaine van haer man.

De vrunden allegader doen uE. ende de vrunden groeten biddende om de verlossing van de gevangenen.

Den 6 Augusti XVIcXXIX.

UE. dyenaer,
H. de Groot.

Adres: A monsieur, monsieur van Mede.

In dorso schreef Wtenbogaert: Grotius 1629 Date 6 Augusti van (een) prophetesche in Bohemen; van ταμεῖου; van Cyrillo Constantinopolitano.