2382. 1635 december 7. Aan A. Oxenstierna1.

Excellentissime Domine,

Iactatum diu incertis sermonibus negotium conjugi regis Poloniae2 cum Palatina3 et hujus aulae praecipui et qui ex Anglia quique ex Hollandia ad nos literas perscribunt4 pro certo nobis affirmare incipiunt, legatosque ajunt eam ob causam tum in Batavis tum in Britannia exspectari. Cur domus Palatina eo, quo cernimus, dejecta5 ejusque affines ac tutores regium matrimonium recusare non debeant, satis causarum est. Sed quod rex romanensia sacra sectans neque libere regnans, sed et nobilitatis eadem sacra probantis et episcoporum, quorum magna est auctoritas, egens benevolentia uxorem cupiat reformatam neque forma illectus, quam non vidit, aetate praeterea defensus adversus juveniles cupiditates neque principatus aut divitias dotales inde exspectaturus, quas causas habeat, dignum forte est quaeri. Anglia solis ferme maritimis viribus censetur. Has ergo videtur rex6 ad aliquid sibi destinatum judicare necessarias, cum ea parte virium destituatur Polonia; sperare praeterea Daniae regem7 ob sanguinis vinculum,

381

Ut Imperatori8 se objiciat Poloniae rex sive Silesiae tutandae sive alia de causa, quod Galli credi volunt, non credit Angliae legatus9. Neque credibile est id episcopis et nobilitati longe maximam in partem romanis sacris addictae posse persuaderi, qua nisi plane volenti nihil agi potest.

Neque vero de Turca10 abscessit metus, qui si pacem cum Persa11 confecerit, obducta magis quam sanata in Polonos odia facile in bellum sit emissurus. Et video de hoc sultano tum ex actibus aliis tum ex mira in milites liberalitate ita judicari animum illi ardere desiderio laudis bellicae.

Ad alia ut veniam, regis mater12 aut aegrotat aut, quo majorem sui misericordiam concitet, aegrotare se simulat. Qui nuper ex Anglia eam missus fuit salutatum, cubantem reperit. Scripserat nuper ad pontificis13 nuntium Masarinum14 literas, qui eas regiis ministris ostendit. Dictum est ei, qui eas attulerat, hostiles esse in regem15. Itaque nihil responsi datum iri, quod et si daretur aliquod, id quale sit futurum, facile conjectare ipsam reginam posse.

Rex autem Hispaniae16 suis ad eandem literis dolere se ostendit, quod supra mala alia nuper ei accessisset terror ab armis in ea loca, in quibus viveret, illatis. Sperare se eam posthac ibi non tutam modo, sed et securam fore; et si de pace aliquando agatur, etiam tum ipsius se non futurum immemorem.

Cum legato Angliae qui agant, dati jam sunt a rege multis mirantibus huc trajici negotium, quod in Anglia per legatos ordinarium17 et extraordinarium18 Galliae coeptum dudum fuit, nisi vicissim Gallicam aulam introspectare volunt Angli et tempus ducere, ut videant interim, quid Viennae, quid Madritii, ubi suos habent19, agere possint.

Limburgum, quod Italici sermones in compensationem Palatinatus destinabant, nunc in Hispani rediit potestatem. Loquuntur alii de adjiciendis ad septem electores20 aliis duobus, ecclesiastico altero, ne quid romanae religioni discedat, altero ex familia Palatina, ne intermoriantur vetera illa inter protestantes dissidia.

Rem nummariam Galliae quod attinet, levi poena repressae sunt turbae, quae Lugduni, quaeque Carnuti contra nova onera exstiterant. At Galliae clerus postulatus a rege quatuor milliones effugia quaerit, et hoc inter caetera non posse

382

Externorum, Sabaudo23 minus minusque credi video, et jam plusquam suspicio est, ex quo Clausellus24 a regina matre missus ad sollicitandam Rohanii25 fidem et ob id in Valle Telina regis imperio actus in patibulum illis consiliis Sabaudum immixtum fuisse non reticuit.

Ducem Wirtenbergicum26 veniam ab Imperatore simulque sua bona recipere admissis, quae volet Imperator, praesidiis his in locis pro vero habetur; et Argentoratenses non modo nihil conferre in causam dissoluti foederis, sed et partis victricis captare gratiam aditu in urbem suam Caesarianis militibus dato. Galassius27 cum captis Tabernis, nescio an et Hagenavia, magna ejus incrementa per Alsatiam metuerentur, subito nuntiatur in Treviros se retulisse, sive ob faciliorem victum sive ut propior Saxonis28 res sublevet, cujus copias a D. Bannerio29 caesas et rumor et quidam a Sanctichaumontio30 missus huc attulit. Dicit idem nihil magis dolere Sanctichaumontio quam quod duos aut tres menses serius, quam oportuit, eo advenisset. Sed fatale est Gallis sinere elabi rerum agendarum tempora, quarum damnum postea sumtu decuplo, saepe ne sic quidem satis, sarciant.

De Hanovia et Maguntiaco incerti etiamnum sumus, premi ab hoste et fame utramque urbem opinantur plerique.

A Gallis ut in fine Lotharingico et circum magni aliquid nunc geratur, ex quo omnis nobilitas domum abiit, vix sperandum est. Comitatum Burgundiae Hispaniae parentem qui colunt, miserunt ad principem Condaeum31, qui ducatum Burgundiae regit, et ad ducem Carolum32 ac Caesarianos, utrique ut arma suos extra fines habeant, quoliceat sibi quiescentibus, more veteri, belli exitum opperiri. Harum precum33 commendatores sunt Helvetii ab antiquo comitatus illius defensores.

Post Tuae Sublimitatis ad me literas 10 Sept. vet. calend.34, pro quibus gratias egi35 agoque, nihil inde accepi, nec quicquam eorum, quae ibi geruntur, nisi ex rumoribus didici. Spero omnia bene aut esse aut fore.

383

Indutias Batavorum cum Hispano36, quarum avidae sunt civitates multae, duae res maxime morantur: foedus cum Gallo initum et Brasilia, in qua feliciores quam sperabantur Batavorum successus fuere, quorum potestati cessit omnis illa ora maritima, quae in Septentrionem obversa est ad LXXX leucarum longitudinem. Quae ibi Hispano restant sunt S. Salvatoris oppidum, quod et Baiam vocant, et alterum, cui ab amne Januario nomen. Praeterea Albuquercius37 prope Fernabucensem praefecturam ad portum Calvum se immunit. Nunc eo classis ivit ex Hispania, non satis valida, ut suis sedibus Batavos excutiat - habere enim dicitur non ultra bis mille homines - sed in id missa, quantum conjectura est assequi, ut Albuquercio et illorum locorum praesidiis supplementum inde sit, deinde ut vastitate agrorum Batavis infructuosam faciant possessionem, praeterea ut quae apud Baiam onustae sunt saccharo naves sub ejus classis tutela in Hispaniam perveniant.

His nihil praeterea quod adjungam habeo, nisi serias preces, Excellentissime Domine, pro Tuae Sublimitatis successibus.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius.

Lutetiae, 7 Decembris novi cal. 1635.

Postquam haec scripseram rectioribus auctoribus disco apud Landavium esse Galassii copias, Lotharingum et Viridunensem episcopum38 propius Mosellam concessisse ut se apud Luxemburgum cum Piccolominio39 jungant.

Quod abeunti hinc Heufdio40 in Batavos promiserat Bulionius41 de trecentis quinquaginta millibus in partem solutionis quingentorum millium, id illo absente evenit ut infitietur. Laborabo quantum potero. Sed exsulat hinc fides42.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.