2676. 1636 juli 18. Aan A. Oxenstierna1.

Excellentissime Domine,

Habebunt hae literae, ut solent res humanae, laeta, tristia, media.

Multum hanc civitatem terruit nuncius irruptionis hostilis in Tirasciam, Galliae regionem Campaniae proximam, et Capellae quintum intra diem captae. Praefectus2, quod unius tantum hominis damno tam brevi oppidum dediderit3, reus captusque huc adducitur: ei nomen est baroni Dubeo. Rex4 ipse ad urbem venit sui conspectu populum confirmaturus. Ex eo fama est hostiles copias bipartito divisas: partem ivisse Barrum versus ducatus alterius ad Lotharingum5 quondam pertinentis caput, a cujus praefecto6 trepidae huc venerunt literae. Pars, quae substiterat, dicitur se apud Guisiam ac Sancto-Quintinum ostentare, quae oppida multo praesidio firmata sunt. Et nobilitas ex Nortmannia aliisque provinciis procedit, alacrior quam ante, quandoquidem ab ipsa Gallia depellendum periculum est. Et spes est metum magistrum fore ad corrigenda multa, quae hactenus circa imperia, pecuniam, milites peccata sunt7.

Dola etiamnum se pertinaciter defendit oppugnandi artium non aeque ut pugnandi peritis Gallis. Quid, quod nec Tabernae capi hactenus potuere8. Secundo Iulii die, quo9 scriptas in castris a Thuano10 literas habemus11, dux Bernhardus12 in suburbiis militem locaverat: urbem iterum oppugnaverat, nova quae

263

Qui ex Luxemburgo venerant Croati, cum Germanorum una cohorte in comitatum Burgundiae pervenerunt: Poloni caesariani13 in Bipontinum agrum irati ob aera non soluta usque adeo, ut aut abire militia aut transgredi Rhenum minentur, quibus ad obsequium reducendis incumbit Gallasius14.

Apud Narbonem XX M hostium exscensum venisse rumor est, timidis creditus, quod si verum esset, non careret res periculo, accedente maxime per Languedociam et Sanctones agrestium tumultu, ordinato militiae in morem.

Ex Italia post victoriam ultra Ticinum - non tanti usus quanti initio sperabatur - nihil magni, nisi quod gravis Parmensis15 cum Sabaudo16 nuper contentio, ac pontificis17 auctoritas multos cogunt metuere, ne Parmensis se bello subducat contentus sua servare. Et Sabaudus Crequiaco18 discors manet, neque dubitant asserere, qui ista introspiciunt, ex isto proelio nihil aliud Sabaudum quam interitum Crequiaci sperasse retenturumque fuisse omnes, quae cis Ticinum erant, copias, sed Gallorum, qui apud eum erant, multitudine proprioque periculo coactum, ut opem ferri laborantibus sociis pateretur.

Recreat nos Hanovia plane exemta obsidioni, id enim literae a Francofurto 2419 Iunii et huc et in Valettae20 castra missae nunciant. Pridie, ut scribitur, nostri oppidum ingressi intulerant necessaria. Incenderant castra caesaris21 decepto a suis ipsius exploratoribus Lamboio22, quos captos jurejurandoque devinctos, ut triduo adesse hostem non posse renuntiarent, nostri remiserant. Antequam struere aciem, disponere machinas posset Lamboius, subito nostrorum impetu equitatus ejus disjectus est, deinde et peditatus, acri quanquam pugna tutatus se aliquamdiu. Ipse Lamboius cum suorum mille Steinheimum profugus ibi machinarum verberatu oppugnabatur, quod ubi captum erit, sicut jam esse creditur, venient in manus nostrorum II M saccorum farinae destinata Maguntiacum. Nescio, an credi debeat, quod additur, adfuisse operi ipsum landgravium Guilielmum23; facilius de Leslaeo24 Melandroque25 crediderim. Copiae eorum esse scribuntur MD loricati equites, levius armati III M, draconarii MD, carabini III M, VII M pedites, VIII tormenta majora, minora XII, mortaria, quae vocant, quatuor. Non

264

Capella amissa dissidium jecit inter Noyerium, novum status secretarium28, et pecuniae arbitrum Bulionium29, dum ille hunc a se ter monitum ait de rebus necessariis, quae Capellae deerant, hic pernegat.

Cardinalem Richeliacum non parum hoc damno exterritum erexit marescallus Lafortius30 parata remedia monstrans, sed ejusdem marescalli filius, marchio31, iturum se ad limitem negat, nisi bene sibi suisque prospiciatur, si non de stipendio - miles omnes hoc anno unum duntaxat menstruum habuit -, certe de pane, qui nuper ipsis defuisset.

A Vienna sexto Iunii scriptae literae negant pestem esse Ratisbonae: ire eo principes ac civitatum legatos. Primum negotium fore de pacandis Suedis, alterum de Palatinatu. Regem Poloniae32 adjutorem esse Ognato33 ad conscribenda IV M per Silesiam; eundem regem favere Ragoskio34 atque inde in odio esse, apud Budae passam35. Nihilominus credi ejus regis cum Palatina matrimonium36; fratrem ejus Casimirum37 liberari velle caesaris militia, sed ita, ut vicario hactenus suo tradat cohortem. Comiti Sorae38 viaticum deesse, quominus injunctum in Poloniam iter prosequatur. Caesos in Austria agrestes cum suo duce39, qui jam ad LXX M excreverant. Marescallum Hornium40 evasisse et - quod Deus avertat - retractum ex fuga. Maris imperium ab Hispanis offerri principi Thomae41, ne partes susceptas deserat.

Priores itidem a Vienna literae dixerant parari a caesare dona distribuenda, postquam regis romani facta esset electio. Pollicitos venturos se Saxonem42 et

265

Bavarus47 sibi cautum vult: alioqui de rege romano daturus suffragium, ceteris deliberationibus se non immixturus. Sunt, qui eum putant ab Austriacis posse abstrahi; mihi, quominus id credam, obstat ejus matrimonium et ex matrimonio spes sobolis, et uxor48 jam uterum ferre dicitur.

Aquisgranensium civitas perpetuis precibus aulam Viennensem obtundebat, ut a militaribus superindictis libera esse posset.

Vidi et a Madritio literas fine Maii datas, quibus docemur aulam illam ab indutiis non abhorrere, dum Brasilia decedant Batavi. Anglicam navem Corunnam, qui antiquus portus Brigantinus, advenisse, quae juvenem Ognatum49 in Angliam vehat pecuniamque in Flandriae usus: laboraturumque Hispanum50 quovis modo, ut in re Palatinatus Anglis concedatur tantum, ut retineri eorum amicitia possit, ad multa Hispano, quod satis apparet, utilis. Milites, qui Corunnae itidem cum navibus Hispanicis parati Flandrico itineri habebantur, peste multum imminutos. Ituros tamen sub praesidio navis illius Anglicae, quo et ipsi tutiores sint et Anglus Batavis suspectior fiat. Praefectam Portugalliae, Margaretam principem51, scripsisse conspectas ad eam oram XL naves: putantur privatae esse Batavorum imminentes Hispanicis cum sacharo e Brasilia. Marchionem quoque Velladam52 ire in Flandriam cum nova cohorte per Galliciam conscripta. Eos, qui in Catalonia militiae adscripti fuerant, peste et egestate atteri. Ubi episcopatus aliquis conferendus est, dari cum onere alendi turmam aut cohortem.

Ab Italia praeter ea, quae scripta sunt antehac, haec habemus: venisse eo ducem Medinam de Torres53, ut praefecturam regni Neapolitani et, quam sine eo habiturus non fuerat, principem Stilianam54 uxorem tandem accipiat. In classe itura ad oram Gallicam machinas esse multas et ceteros belli paratus; alimenta in menses tres; tabulas, quibus descripta hostium oppida, Caneva, Friulium, Tolonum; pedites ad VII M. Legatos Poloni non pati sibi satisfieri de veteri nomine, nisi in praesente pecunia saltem L M scutatorum accipiant. Putari rem tractum iri. Florentiae aestimabatur classis Gallica ejus maris itura ad sinum, Genua non procul, cui Speciae nomen; dux Etruscus55 sua mari adsita muniebat, simul et pacem servare et sibi cavere cupiens, quod et Genuenses facturi credebantur. A

266

In Sicilia esuriri et ob id Etruscas naves, quae frumentum aliunde ferebant, ibi retentas eaedem literae ferebant56. Aliae Mediolano paulo ante proelium scriptae agrestes magno numero in eam urbem confugere; Leganesium57 munito Rotofredi castello venisse Abiograssam; portas Mediolani quasdam lapide obstructas. Putabantur Gallorum ibi sociorumque copiae esse trans Ticinum, id est, Mediolanum prope, XVIII M; in ripa, quae Novariam respicit, sex millia. Leganesii vero X M peditum, equitum IV M, hac certe parte validiore Hispano, cum Gallis equitatus ultra III M esse non crederetur.

Videntur Galli ad pacandos Helvetios oblaturi paratos se Dolam ipsis custodiendam permittere, dum de omni comitatu Burgundiae idem fiat caveantque Helvetii, nequid inde hostile admittatur.

Sprecherus58 se Tuae Sublimitati commendat atque inter cetera Rohanio59 esse - scribebat autem II Iulii - X Gallorum millia praeter Rhaetos, quibus fidit tenuiter ut externis et offensis. Rhaeti postremo Davosii conventu, qui paulo ante erat habitus, scripsere principi Aenipontanae Claudiae60 velle stare se antiquis cum Domo Austriaca foederibus, modo et ipsa caveat nullum ab ea Domo periculum Rhaetis fore antiquenturque pacta per vim Rhaetis extorsa a Leopoldo archiduce anno 161761.

Haec postquam scripseram, intelligo ex ordinario legato Anglicano62, qui me salutatum venit, auditum a rege Zavaskium63; mirari se ajebat non esse inter nos ea, quae inter amica regna essent, officiorum commercia. Verum esse dicebat descendisse Hispanos apud oram Narbonensem; numerum varie tradi; putari sexdecim millia. Hoc in arcano fratrem64 Vindicis65 ita sciscitari sibi datum ab Eusebio66 venenum67.

Intelligo et ex ipso et allis tribunum Heiburnum68 ad Tabernas mortuum idque a rege damnum magni fieri. Duci Bernhardo scripsisse regem: Tabernas quibus potest conditionibus capiat; deinde suas et Valettae copias paret ad hostem e Galliae finibus vel proelio deturbandum ea cura ceteris omnibus potiore.

Captae ab Anglis Caletenses naves quatuor et retineri in ultionem navium Anglicarum, quas in Hispaniam aut Flandriam proficiscentes Galli velut belli jure, quo et Angli olim uti solebant, ceperant.

267

Addebat et hoc Anglus Parmensem paratum Hispani praesidia tum Parmae tum Placentiae admittere.

Deo, Excellentissime Domine, res Tuae Sublimitatis commendo.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius69.

Lutetiae, 8/18 Iulii 1636.

Capella quod ita brevi capta sit, causam praecipuam fuisse intelligo, quod ex quinque oppidi propugnaculis unum subtus factum esset ad reponendos belli paratus cavum, quod cum ipsius opificis transfugio hostes cognovissent, facile isthac penetrasse.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.