2693. [1636 juli 31]. Aan A. Oxenstierna1.

Excellentissime Domine,

Ad Dolam res sperato tardius procedunt imperitia, ut videtur, artium obsidendi. Itaque in partem fossae amissam hostes se restituerunt. Interim creditur Insu-

293

Gallica classis, quae diu ad oram Britanniae haeserat obiterque Bellae Insulae compotem fecerat cardinalem6, ex Hispania conspecta scribitur, dum fretum petit Gaditanum, inde, ut ajunt qui res hic moderantur, intrato Mari Interno, conjunctura se cum navali regis7 paratu in ora Massiliensi, ut pariter regnum Neapolitanum aut Siciliae infestent.

Magnus ille equitatu nec pedite spernendus hostium in Picardiae limite exercitus post Capellam captam Ambianum versus flexit Castelletoque oppido triduo tantum insumto potitus est. Et Capellae et Castelleti milites ob debita diu stipendia pugnare tutandis moenibus recusarent obtendentes contumaciae non regis, sed cardinalis rem agi reginae matris8 odio moventis haec arma. Centeni aliquot etiam perfugere. Nec deest cardinalis Hispanus9 novo edicto10 proritare dissidia, cujus exemplum eo magis mittendum censui, quod et Suedorum in eo sit mentio. Mira est, quanta in oppidis periclitantibus sit inopia et machinarum bellicarum et igniferi pulveris ita, ut nuper vacuo armentario talium ex tabernis hujus urbis quaerendus undique fuerit, cum quotannis eo nomine in rationes regis expensa ferantur XVII centena millia florenorum. Haec plebem mirum in modum concitant et liberiores quam antehac sermones audiuntur concitandae in potentes invidiae. Et rex et cardinalis extra sed prope hanc urbem morantur.

Comes Suessionensis11, qui summo cum imperio in Picardia nunc est, graviter conqueritur deesse sibi necessarias machinas maxime. Similia marchio Lafortius12 Lanum et Remos missus renuntiat. Interim dux Longevilla13 voluntarios quot potest nobiles ex Normannia locisque aliis colligit. Nec ante eorum adventum aleam proelii subeundam, quanquam ad id ex aula excitatus censet is, quem dixi, comes Suessionensis.

Etiam partem sui militis in Campania habet hostis ibique Beaumontium cepit. Picardiae quid ultra sit aggressurus, Hanum an Corbiam an, quod multi putant, Dorlanum incerta sunt judicia. Dicitur et mari omissa Narbonensi ora in Languedociam penetrasse hostis et loca quaedam invasisse.

294

Briaisius14 is, qui nos convivio et comoedia excepit, nuper Vanvia veniens, ubi formosam feminam viderat, ab ejus feminae marito in itinere obtruncatus est plebe suburbana adeo infesta etiam mortuo, ut corpus ejus, ni subductum mature fuisset, dilaceratum fuerit.

De Hornio15 quid spei sit, ex literis ad me, quas apertas mitto, et ex clausis ad mortuum Heiburnum16, quas resignare Tua Sublimitas poterit, dabitur cognoscere. Laudatur fidei nomine is, qui huic incumbit negotio; et spero non periturum id, quod rei tantae negari non potuit impendium.

Literae ex Italia ab Helvetiis consentiunt Parmensem17 in Genuatem agrum se contulisse, iturum inde in suasne terras an Florentiam, incertum. Offensus dicitur altercationibus cum ducibus Gallis, sed eo maxime, quod Villa18, Placentiae praefectus, negavit se ipsius imperata facturum, nisi eadem ab aliis foederis ducibus signata essent.

Famam proelii ad Ticinum ita mutant Hispani, ut ferme sescuplo plus Gallorum quam suorum cecidisse dicant. Certe, qui secuti sunt, eventus non respondent magnitudini victoriae, qualis hic nuntiabatur. Et credi video cis Ticinum redituras copias foederatorum, sive quod Sabaudus19 ita velit, sive quod curandum imprimum est Novariensi agro insesso hostis commeatus, qui a Vercellis maxime adventant, ipsis intercipiat. Ideoque et Villa cum suo milite et qui Gallorum apud Dertonam erant, eo ire dicuntur, nec minus illi, quibus circa Niceam aestiva fuerant. Id si fit, Laudensem et Cremonensem agrum ab hostilibus injuriis exemtum libere jam possidebit Hispanus20. Non videtur sperandum, ut Rohanius21 se cum foederatis, quippe retrocedentibus, jungat per Comensem tractum. Et alia accedunt mala seditio militis non satis sanata et pestilentia. In Novariensem regionem octingentos equites miserat Leganesius22. Et a Neapoli auxilia nova Mediolani exspectabantur, quinque peditum millia, CCCC equites.

Accusant Helvetii tardum reditum balivi Badensis, in hanc aulam legati23, ob negotium Burgundici comitatus. Interim consilia eorum manent suspensa tempusque teritur in conventu reformandae rei nummariae. Et dolet protestantibus in

295

Cerbellonus25 a Rohanio non longe abesse dicebatur et alia vis metui e Tirolensi agro. Qui res agit Hispaniae apud Helvetios pontificios26 agebat de transitu concedendo militibus, quos per Silesiam conscripsit Ognatus27.

Angli legati28, quibus multa cum Polono29 consiliorum est communicatio, nihil cum Gallis promovent. Opperiuntur, quid acturus sit Arundelius30, cui insoliti honores habiti ab imperatore31 et Hungariae rege32 et diaria data majora quam is cum omni comitatu possit insumere, suspicionem praebent fraudis latentis.

Exspectabatur Ognati firmior valetudo, ut de Palatina Domo ipso conciliante agi incipiat. Sed poposcit audiri nuntius pontificius33, priusquam aliquid statuatur, idque obtinuit facile. Idem Ognatus urget conventum Coloniae, an serio multis dubitantibus. Alcala34 Tridenti adhuc haeret. Savellius35 Vienna ad Bavarum36 mittitur, a Saxone37 Ratisbonam Metzius38, praeses consilii arcani, et Gerfelius Iurisconsultus39. Ibidem agetur de querelis Augustae aliarumque civitatum satis gravibus.

Viennae leges fiebant contra luxum in vestibus; et a Turca40 motum nonnulli ominabantur ob pecuniam a Budae bassa41 missam juvandae Agriae ab Hungaris interceptam. Sed hi Hungari praedones fuisse dicuntur et puto facile id credituros Turcas, quibus grave satis cum Persa42 negotium est.

Hispanicae literae Madritii scriptae 14 Iunii sperabant oram Neapolitanam ab omni incursu tutam fore defensante classe, cui praeest Montiregius43. Corunnae retineri ajebant etiamnum naves Dunquercanas. Refoveri augerique militem apud Barcinonem, ut inde Languedociae metus sit; exspectari ibidem ducem Fernandinum44.

296

Pro Melone45, qui cum Alcala pacis negotio praepositus est, Crollium46 ad principes Italos mitti; hoc addam a viris prudentibus incrementa per Angliam pontificiae factionis metui, ex adventu Conaei47, qui pontificis nomine apud Angliae reginam48 moraturus est.

Videbimus, quid ibi sit acturus Ponica49. Nam si aperte pro Palatina Domo arma nolunt sumere Angli mercaturae commodis inescati et Gallorum, ut videtur, societatem suspectam habent, possint duces Germanos gente vel pecunia juvare. Sed vereor, ut vel hoc impetretur: ita supernumerarium electoratum novum, et nescio quid non, per Hispani gratiam se obtenturos somniant. Quanquam ejusdem nationis qui hic sunt alii, Palatinatus tantum infernalis spem ajunt fieri; de electoratu nullam, nisi mares Bavarae stirpis deficiant.

Hucusque cum scripsissem, literas video e castris Valettae50 et ducis Bernhardi a Thuano51. Nuntiant Gallasium Drusenhemi nihil agere, nisi quod castella quaedam munierit, neque impedire posse, quominus commeatus Argentorato adventent Gallis. Croatos ibi non aspici; detentos, ut creditur, tuendo ponti, ut alimenta, quae Argentoratenses ipsis52 negant, ex Durlacensi habeant agro. Valettam et ducem Bernhardum observata hostium hac formidine aut negotio, ad duas leucas accessisse propius speculandis, quae aguntur, et occasionibus intentos.

Eodem labore Argentoratensium messis defendetur et ipsi a caesarianorum53 populationibus liberabuntur, modo ipsi perstent in juvandis Gallis commeatu sinantque impediri hostium pabulationes, ut ad proelium cogi possint, quod Galli expetunt validioribus nunc suis per illa loca quam hostium copiis. Nam et quod dictum erat regem Hungariae in castra venisse Gallasii, dubitatur nunc.

Landgravius Cassellensis54 rogatus, ut Maeno transito Gallasium territaret, propiorem sibi curam dixit objiciendi se hostili exercitui per Westfaliam crescenti; praeterea inter se et Gallos quae sunt media ita esse adesa, ut iter illac justo agmini non pateat.

Haec sunt, quae certis satis auctoribus vulgabantur. Addunt Angli minorem Ognatum55 jam pervenisse in Angliam Windesorae audiendum a rege56.

Rumores ferunt Sigenhemii esse Cassellensem landgravium et Leslaeum57 e Darmstadiensi agro, emuncto C M thaleris, parare abitum. Ab Hispanis nullo prohibente teneri quicquid agri cis Samaram est Belgis, etiam Bohanium oppidulum,

297

D. Spiringium59 spero mei futurum memorem, quod per Hollandiam res majores agenti ei haud satis vacavit, ut levatus nimiis erogationibus possim et alacri animo et cum dignitate agere quae mei sunt officii. De quo ipsum quoque per literas rogare non desino.

Heri pontificius nuntius60 regi de pace locutus est rogavitque, legatos ut Coloniam mitteret. Auditus est benigne. Hodie idem nuntius fratrem regium61 convenit de matrimonio, ut creditur; quod tamen matrimonium nunquam futurum ante hos sex, septem dies cardinalis62 fratri regio dixerat; et querenti eidem de non solutis annuis, quae rex ipsi pollicitus esset, dixit necessitatibus temporis condonandum aliquid. Facere id et reginam63. Si tamen egeret pecunia, de sua se arca ipsi daturum; idem cardinalis audita Briaisii morte dixit nihil mali in eo esse, nisi quod in patibulo pridem debuisset mori.

De matrimonio sunt qui id agi putant, ut princeps Margarita se sterilem fassa ingrediatur monasterium dissolutionemque conjugii ipsa postulet idque restituendae Lotharingiae pretium fore.

Decem millia urbanae plebis mittuntur tuendum ad limitem, simul ut subtrahatur facilis ad seditionem multitudo.

Zavaskius64 heic etiamnum est profecturus, ut ait, ad Genevenses, Helvetios, Rhaetos; inde Ratisbonam. Aliquid adversum Suediam cuditur.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.