Illustrissime domine,
Ecce in libertate principem electorem2, ad quam rem potissimum valuisse reginae nostrae literas3, nostram autem operam fuisse non ingratam neque inutilem gaudeo
155
gratiasque Deo ea de re ago. Spopondit non exiturum se Gallia nisi regis concessu. Si quid ultra inter ipsum et D. Chavigniacum4, qui multum cum eo egit, convenit, id nos latet hactenus forte cum tempore proditurum sese. Ipse principem Chavigniacus sua carruca deduxit nocte ferme media inter Mercurii et Iovis diem e Vicennensi carcere in domum illustrissimi D. comitis Licestrii5, ubi nunc princeps ille se tenet, sed clanculum suam personam induturus et hospitium habiturus a rege, ubi legati extraordinarii excipi solent, simulac princeps Casimirus6 et Poloniae legatus7, qui eas aedes8 nunc detinent, discesserint.Dum in Gallia erit elector, videndum erit, quid rex Angliae cui captivitas haec praetextum praebuit ad nihil audiendum dicendumve, pro restituenda ejus fortuna facere velit exemplum ejus exspectantibus Gallis et landgravia9. Sed ut facilius id procedat, opus esset componi Scoticos motus Gallisque et Batavis auferri metum, quem habent de Hispanica legatione10 et Angliae conjunctione cum Dano rege, cujus filius Volkemarus11 nunc Hispano militat. Parlamentarius Angliae conventus procedit, et, ut credo, lucis nobis aliquid adferet ad futuri dijudicationes.
De prorogato foedere inter Gallos Batavosque credo. Suedos ita pacis esse appetentes, ut interim fortibus decretis in bellum, si opus sit, trahendum se parent, gaudeo multumque prudentiam hanc et constantiam laudo.
Ad Bohemicas res quod attinet, semper existimavi neutri ducum12 aut mandata esse aut voluntatem uno jactu de re tota decidendi. Vincet cui plurimum commeatus, pabuli ac pecuniae erit.
De Berlino et Verbena bonos nuntios exspectabimus. A Mauritiano castello incommoda pati Erfurdiam intelligo. Audimus etiam in Thuringia coire Bavaricos et Saxonicos13; tum vero et a Wurtzburgensibus damni aliquid sensisse Vinarienses.
Stella14 adhuc Brisaci est. Ager circa eam urbem conseritur.
Basileae vestes multae fiunt pro Gallico milite. Sed nec quiescunt hostes. Cellam multum convehunt commeatus15, Rhaetis concedunt aliquid supra vetera pacta, Helvetios partim ex foederibus antiquis, partim et ex Galliae odio invitant aut ad belli Alsatici societatem aut, si id obtinere nequeant, ad praebendum sibi iter, commeatus, bello necessaria et militis conscribendi facultatem. De his agetur Badae.
Longavillanus16 autem et valere melius et Hochstam oppugnare dicitur.
In Italia Hispanus novorum militum accepit ad X millia, partim ex iis qui ad Salzam fuere, partim ex Neapolitano regno. Adversus pontificis potentiam erigit se Italia Galliae Hispaniaeque exemplo, adeo ut exigua civitas Luca cardinalis cujusdam17 fratrem18 et
156
propinquos in vincula dederit contemtis, quas pontifex scripserat, literis.Rex Poloniae Turcam19 metuit; an sub ejus metus nomine pecunias sibi quaerat, dubitari potest. Ego Italiae potius quam aut Poloniae aut Hungariae illam vim impendere arbitror. Nam Veneti festinatis muneribus se malo eximunt misso in id novo bajulo20.
Mortuus et in hostium adhuc potestate constitutus Feuquerius21. Galli per eum casum in irritum recidisse quae pacta erant judicantes Enckefortium22 carceri reddidere. Sic etiam spes nostra, quam conceperamus de permutandis per Enckefortii operam Hornio23 et Waertio24, nos fefellit.
Fama hic est hostem abiisse a Crutzenaco. Brisaci nummi cuduntur regis Galliae jussu, sic25 inscripti: Deus transfert regna.
Parmensis dux26 imperabit copiis Italorum principum pro pace27 foederatorum. Inducias autem per Italiam res una moratur, quod rex Hispaniae etiam Burgundiae comitatum vult comprehendi.
Ad finem Picardiae duo erunt exercitus Milereii28 et Chaunii29, qui jungentur, si opus.
Liber contra cardinalem scriptus30 decreto parlamenti comburitur. Feuquerii uxorem31 hostes retinent, ut libertatem pariant Enckefortio.
Deus cuncta ad bonam, aequam et communem christianis pacem perducat.
Excellentiae vestrae perpetuo observantiae
studio devinctissimus
H. Grotius.
Lutetiae, 14/24 Martii 1640.
Adres: Ludovico Camerario, reginae regnique Sueciae consiliario et legato apud praepot. Ord. Foeder. Belgii.
Boven aan de brief in de copie te Uppsala: Redd. 21/31 Martij A.o 1640.