4770. 1640 augustus 4. Aan N. van Reigersberch1.

De victorie van Witten Wittensoon2 is goed ende 't incomen van de schepen uit Oost-Indië, Brasyl, Guinea noch beter, 't Allerbeste sal sijn, soo voortaen op de conservatie van de possessie van de zee nae behooren werdt gelet.

De ambassadeurs3 die nae Swede gaen sijn, soo ick hoore, seer gelimiteert ende twijffele daerom, off daer iet sal connen gehandelt werden.

De lichtingen van den coning van Denemarcken meene ick, dat verscheide intentiën hebben, siende soo op Hollant als om sich considerabel te maecken in de vredehandeling; dat hij met Swede soude willen in hostiliteit comen, meene ick niet; oock, als hij wilde, is niet apparent, dat den adel van Denemarcken, die veel vermagh, haer goederen souden in peryckel willen stellen ende de crijg met groote onseeckerheit voeren tegen haere religiënende bloedtverwanten.

Den coning van Engellant heeft gelt van doen ende is daerom gelooffelijck, dat hij de questie van Amboina4 sal soecken te accommoderen, mids ontfangende eene notable somme, waertoe off d'Oostindische compagnie sal connen gebracht werden, is te bedencken. Ick sal garen hooren hoe het met het eilant bij de Baia sal afloopen.

't Gouvernement van Vrieslant sal apparentelijck gaen, daer de rest is, water in zee.

Hier is tijding, doch comende alleen van die van Venetië, anders onseecker, van de doot van Ebrahim, den Grooten Heer der Turcken5; soo dat waer is sal den chiaux6, die nu in Vrancrijck is ende bij de stadt van Marseille tot het hoff toe werdt gedefroyeert, niet connen uitrechten sijne commissie cesserende.

Vrancrijck ende Florence sijn t'eenemael met de paus vereenicht. Luca blijft in dispute sijnde geprotegeert soo van Spaignië als van den hertogh van Florence7, soodat sij niet seer te vresen en hebben.

Van Atrecht can ick niet veel seeckers schrijven de saecke sijnde seer twijffelachtich. Den coning8 heeft wel het gerucht laeten loopen van een groot convoi seer opentlijck te doen passeren, maer alle verstandige meenen, dat hetselve is uitgegeven om den vijant te amuseren ende dat de intentie niet anders en is als cleine convoyen van Hesdin, Peronne ende andere plaetsen te doen passeren bij nacht ende door ommewegen, op de ordinarisse wegen tot den cardinael-infant seer wel hebbende 't principaelste van sijn leger, dat is twintichduisent man, gebracht bij Aubigny ende S.t Eloy, de resterende ontrent tienduisent man laetende letten op alle passagen.

In 't Fransche leger voor Arras is het broodt lang duir geweest, nu in gebreck bij veele

437

Bij Thurijn staen de saecken oock onseecker. Den marquys de Leganés10 bezet sooveel hij can alle aencomste om de vivres ende amunitie aen het Fransche leger te beletten. De Françoisen geven uit, dat den prince Thomas11 met die ruiterie, die in de laetste rencontre bij hem is gecomen, soeckt sich te salveren ende ergens door te breecken door het Fransche leger, niet al te wel geslooten sijnde ende daerenboven seer geïncommodeert dagelijcx door het Spaensche geschut, soodat wij daerin noch niet claer en sien, maer den tijdt, die ons meer ende meer lichts sal aenbrengen, moeten verwachten.

't Volck van den marquys de Villeroy12, dat nae Italië soude gaen, is schier heel verloopen ende van de vloote van den eertsbischop van Bourdeaux13 hooren wij niet.

Mijnheer den churfürst-palsgraef14 buiten sijne ende veeler anderer hoope onlancx bij den coningh sijnde ende sijne saecke, gelijck den tijdt vereischt15, gerecommandeert hebbende aen mijnheer den cardinael, heeft vercregen vrijheit selff bij geschrift om te gaen, waer het sijne churf. Doorluchticheit gelieft, blijvende de belofte, die in 't Bois de Vicenne was gedaen, van niet te attenteren tegen des conings dienst, in handen van den coning. Sijne churf. Doorluchticheit meent te gaen niet naer Engellant, maer met een Engelsch schip naer Hollant ende daer te verwachten, wat de coningen van Engelant ende Denemarcken voor sijn churf. Doorluchticheit sullen willen doen. De keysersche ende Beyerschen trachten sijne saeck aff te scheiden van de gemeene saeck der Duitsche princen, ende niet in de rijcxvergadering, maer in 't particulier te handelen, waerop veel valt te bedencken. Ick wensche dat doorluchtige huis, dat soo lang in ongeluck is geweest, eenige verquicking, ende sal gaeren daertoe bijbrengen, wat mij mogelijck sal sijn.

Den 4 Augusti 1640.

Wij hebben naerder advys, dat een groot convoi van achthondert carren 's nachts tusschen den tweede ende derde Augusti afgegaen sijnde van Dourlans te tien uiren voormiddagh op denselve derde Augusti in 't leger is gearriveert, sijnde beschut door monsieur du Halier16 met 12000 te voet, 3000 te paerd, aen dewelcke den marescal de la Millerai17 is tegengegaen met sesduisent te paerd, vierduisent te voet. Den vijant, die tevoren hadde laeten verluiden, dat hij tot een slagh wilde comen, heeft sulcx niet goedgevonden. Eenige meenen, dat den cardinael-infant genoodsaect is geweest sijn leger te minderen met het afsenden van ontrent 6000 tegen de nieuwe desseings van den prins van Orangië.

Men meent niet, dat Arras nu lang tegen can houden, hoewel men seit, dat die van de stadt een van de twee halve maenen, die de Fransoisen hadden verovert, weder hebben becomen. De Françoisen, nu versien sijnde van buspoeder, sullen sterck beginnen te schieten ende te ruineren.

438

Van Thurijn derft den grave van Harcourt18 niet veel verseeckeren, hoewel hij versterct is met twaelffhondert paerden ende veel volcx uit Dauphiné hebbende in alles achtienduisent man. De trouppes van de marquys de Villeroi waeren gecomen tot ontrent 18 mijlen bij 't leger. De Spaensche sijn gelogeert, soo bij Villeneufve in Ast als op een berg door de Po van Thurijn afgescheiden, tesamen twaelfduisent. Veele van 'tselve leger loopen over bij gebreck. Maer binnen Turijn is broodt ende meel genoech voor ses weecken. Ten tijde van de laeste slagh sijn in ofte bij de stad gecomen 1500 te voet, 900 te paerd, soodat daer nu sijn sevenduisent soldaten ende ontrent sooveel gewapende burgers. Carolo de la Gatta19 - niet den prince Thomas, soo men heeft gemeent -, met de ruiterie, die in de stadsgrachten noch ligt, sich vindende geïncommodeert, heeft gesocht den 24 July passage nae 't Spaensche leger met ontrent vijfhondert paerden, maer sijn bij de Fransoisen geslagen, veele verdroncken in de Doire, tweehondert gevangen, twintich off dertich hebben middel gevonden te passeren, eenige weder teruggegetrocken nae de stadt. De Fransoisen schieten met bombes in de stadt20. De sterfte is groot in ['t] leger van monsieur d'Harcourt, waerover verscheide oversten haer afscheit hebben begeert ende becomen. De musquetten, die daer waeren gesonden, sijn soo quaelijck gemaect geweest, dat sevenhondert soldaten door haer eigen musquetten sijn gequetst. Eenig gelt is van hier gesonden aen monsieur d'Harcourt wel van passe, alsoo hij alle het sijne hadde verdaen. Ander's eeten is nu goede coop in 't leger.

Des paus' nuntius Caffarillo21 hadde garen willen uit Turijn passeren door 't Fransche leger, maer monsieur d'Harcourt heeft hem geene permissie willen geven seggende, dat hij beter dienst binnen de stadt conde doen.

Den Torcschen chiaux hoopt van hier te gaen nae Engellant ende Hollant.

Daer soo terstont comt tijding, dat, dewijle monsieur de la Millerai uit het leger was, 't leger bij den vijant is geattaqueert ende dat daer sterck is gevochten, waervan wij de particulariteiten verwachten.

Die van Genua hebben toegestaan, dat een monick van de ordre van de theatins22, die secrete brieven had voor den coning van Vrancrijck, bij sijne generael23 is doen vangen, waerdoor veele secreten van Vrancrijck sijn ontdeckt.

Den eertsbisschop van Bourdeaux hebbende acht Spaensche schepen becomen, is bij Final om te beletten de commercie tusschen Spaignië ende Italië ende het passeren van het volck van Naples nae die quartieren.

De saecke van monsieur d'Estrés24 te Rome is soo geaccommodeert dat die sijne stalmeester25 gedoot heeft aen hem sal vergiffenisse bidden ende den rechter, die de condemnatie gedaen had, is van sijn officie afgestelt. De ligue tusschen den paus ende Venetië is gesloten.

Adres (boven aan de brief): Mijnheer mijnheer Van Reigersberg, raedt in de Hoogen Raide in Hollant.

In dorso schreef Van Reigersberch: Broeder de Groot den 4 Aug. 1640 uyt Paris.