5275. 1641 juli 13. Aan A. Oxenstierna.1

Excellentissime et illustrissime domine,

Postquam die undecimo mensis Iunii rex epistolas2 ad praefectos suos scripserat, quibus indicabat Valettam primum et Subizium,3 deinde vero comitem Suessionensem et duces Bulionium ac Guisium cum Hispanis egisse4 multaque fecisse ad corrumpendam subditorum suorum atque etiam fratris5 fidem ac velle propterea se, ut comes idem et duces Bulionius et Guisius pro apertis hostibus habeantur, cancellarius6 per aliquot dies cum parlamento egit de iis rebus postulans, ut adversus eos duces - nulla comitis mentione ob sanguinis reverentiam - iudicium maiestatis institueretur. Verum parlamentum ea postulatione per silentium transmissa nihil aliud decrevit quam ne qui regis subditi illorum ducum partibus se adiungerent, pronuntiandi alioqui perturbatores publicae quietis, sontes maiestatis crimine, proditores et perfidi adversus regem patriaeque desertores. Factum id die quinta Iulii publicatumque non sine populi indignatione et obstrepentibus vocibus, ideo quod populus per hos principes pacem et onerum levamenta speraret. Illi interim armis rem suam promoverunt; et cum iam partim a se, partim a Lamboio7 haberent XIV millia Castilionaeo8 aegre sex habente - nondum enim promissa a rege incrementa ei advenerant -, die sexto Iulii sub vesperam Castilionaei agmen nullo vallo defensum aggressi sunt et, quanquam initio pugnae, quae minus hora duravit, regii machinas principum praetergressi duo agmina, quibus machinarum custodia mandata erat, repulissent, deinde et eos, qui in subsidium venerant, in quibus erat centuria praetoria comitis ipsius, qui et retroacti nonnihil perturbarant ordines nobilitatis, quae circum comitem erat, statim tamen mutata est fortuna equitatu regio in eum, qui pone erat, peditem ita reiecto, ut terrorem ei fugamque et simul cladem intulerit, ita ut mortui mille credantur, capti M ducenti. Equites et deinde Castilionaeus Retelium se tulere serumque a rege auxilium accepere sex millia militum. Haec principum victoria, quanquam Hispanus et particeps operis fuit et utilitates inde percepturus est plurimas, laetis hic vulgi animis excepta est. Sed imminuit eius gaudium late per urbem sparsa fama de morte comitis Suessionensis, quae, si vera est - nam sunt et qui dubitant-, magno malo liberavit et cardinalem et principem Condaeum, quorum illi comes exitium minabatur, huic de natalibus controversiam.9 Videntur interiturae istae partes ademp-

399

Arcem Elnae ceperat princeps Condaeus, priusquam Gallis in Catalania agentibus auxilium miserat, retinuit in Ruscinonensi tractu quatuor ferme hominum millia. Praefectus Atrebatum urbis10 praeter Pontem Aventinum etiam ex terra castellum Ervillam suae potestatis fecit.

Madera se dedit novo Portugalliae regi, etiam Tercera, nisi quod ibi castellum unum a Castellanis defenditur.

Fertimbautius11 a Gallia legatus in Angliam venit, rex in Scotiam iturus est, ut probet quae se nolente facta sunt; etiam curam instituendorum filiorum dedit cuidam, qui puritanus esse dicitur.12 Favet enim puritanis et episcopos amotos vult contra nitente nobilitate plebeius ordo et regem quo vult commovet partim seditionum metu, partim spem faciendo viginti millionum.

Significavit mihi princeps elector Palatinus13 se optima omnia a parlamento sperare, sed nihil fieri posse, donec sedatis internis motibus dimissi sint exercitus Anglicus Scoticusque. Itaque annus hic videtur ei elapsurus inutilis. Ego vero nihil malim quam certam aliquam pecuniam constitui quam primum in rem Palatini. Id enim aut bonam ei pacem impetraret aut viam strueret federi Angliae cum Suedia Galliaque, si manebit bellum.

Bulionius,14 aerarii regis Galliae praefectus, non multo ante mortem regi conquerenti, quod stipendia exercitibus deessent, cum populus CL milliones penderet annuos, dixit tres esse gurgites, in quibus pecunia periret, rem maritimam, naves longas et machinas. Eorum rem maritimam curat ipse cardinalis, naves longas Ponticurlaeus,15 machinas Milereius,16 propinqui eius.

Deus [etc].

Lutetiae, III/XIII Iulii anni MDCXLI.

Cardinalis Hispanus habere dicitur ad Dulingam XIII millia hominum; Harcurtius17 esse ad Tanarum, ut se opponat principi Thomae, ne is subveniat Montevisio et Caniso, quae loca obsidere dicitur marchio Villa18 VII millibus. Ad oram Catalaniae mari pugnatum est; de ea pugna certiora exspectamus.

A Sedano literae certos nos faciunt de morte Suessionensis. Et dux Longovillanus19 huc

400

Bovenaan de brief in de copie te Leipzig: Argumenten. Parlamenti consilia contra principes Sedanenses. Horum felix contra Castilionaeum pugna. Lotharingus neutralitatem praeoptat. Anglici motus. Palatini spes auxilii Anglicani exigua. Reditus et impensae praecipuae regni Gallici. Mors Suessionensis cardinali res grata, populo molesta.