eLaborate
::: eLaborate options :::
    Show pagebreaks
    Show variations
    Search



    Searchform

    Fulltext search

    correspondent

    Search domain

    Search site
    Search current document

    Letter



    7254. 1645 januari 14. Aan A. Oxenstierna.1

    Excellentissime et illustrissime domine,

    Conventurus reginam regentem, ut eam orarem,2 curam gereret augendi et quamprimum in apertum producendi exercitum Gallicum qui nunc a marescallo Turenae regitur, prius adii, ut regina regens ab omnibus legatis fieri voluit, dominum comitem Bryennium,3 eique expositis rebus magnis a domino marescallo Torstensonio gestis exposui mea postulata. Ex responso eius cognovi tardum id fore negotium, quia Germanum militem novum conscribere volunt ad implendum illum exercitum, Gallis militibus illa loca non amantibus, Helvetiis vero semper se excusantibus,4 ubi aliquid in Imperii finibus agendum est; deinde volunt Galli ubertatem pabuli exspectare, nullo facto aut exiguo faeni provisu. Ostendit idem dominus comes Bryennius vehementer hic desiderari nostram cum Dano pacem.5

    Regina regens valde indefinita respondit de suo optimo in nostram reginam affectu.6

    352

    Ita solet. Sed ex domini Avaugourii, qui ex castris domini Torstensonii huc venit,7 sermone cognovi multum hic metui, ne domini Torstensonii arma non versus ea loca in quibus est princeps Ragozius, sed contra Bavarum se vertant,8 cum quo rursum nova in arcano Galli habent commercia. In Crucenaco capto9 non modicum lucri fecerunt Galli. Nam et ingentes, ut coepere, pecunias exigent de Transrhenanis locis, et itinera, illis in partibus, caesarianis et Hispanis versus Belgicas partes turbabunt. Marescallus Turenae Catzenellebogiam pro landgravia Hassica exigit a Darmstadensi et triginta millia thalerorum imperialium aut pro illis mille equos. Imperator miserabilem plane epistolam scripsit ad ducem Bavarum, ut ab eo rebus suis afflictis subsidia adipiscatur. Itaque movent se versus partes laborantes Waertius cum equite, cum pedite Merciacus. Creduntur et ex Hungaria copiae venturae in Germaniam aut Bohemiam, ut res tulerint. Saxonici qui sunt in conventu Francofurtensi - nam is etiamnunc durat - consentiunt, ut electores aut eorum legati eant Monasterium.10 Bavarici iam isti itineri se dedere. Videtur autem non tantum electorum, sed quasi conventus quidam Imperii totius futurus Monasterii. Haec Francofurto nuntiantur.

    Ex domino Bryennio etiam hoc intellexi, Gallicae partis cardinales adhuc laborare Romae, ne ex papalibus terris miles imperatori mittatur, qui, uti in potestate est imperatoris, posset non contra Ragozium mitti, sed contra Gallos et Suedos,11 et illorum amicitiam labefactare, hos autem hostes facere papae. Attamen ex Italia scribitur non tantum tria millia militum a papa ventura imperatori, sed alia praeterea decem millia ab aliis Italiae principibus, excitante eos, ut credibile est, papa. Didici etiam ex domino Bryennio residentem perpetuo aliquem ex Gallia apud reginam nostram futurum; videri autem primum ad id munus exercendum fore baronem Rorteium.

    Dominus Cerisantes12 aditum postulavit ad reginam regentem et reginam Angliae. Responsum ei est missum eum ad res Danicas, nullas visas literas quae [ei] residentis munus imponerent;13 quodsi id esset, [tamen] non eius esse agere quae legatus agere voluit.

    353

    Crucenacum deditum est Gallis XXVI Decembris. Non fecit pro ea arce servanda quae potuit dux Lotharingus, qui equitatus sui partem ferme alteram misit in Flandriam. Glenii copiae tenues scribuntur esse inter Confluentes et Antonacum,14 sed inde dicuntur ire in Juliacensem agrum; Bavarici in Franconia maxime, partim ad Hallem Suevicam et Augustam. Francothalia ita undique a Gallis premitur, ut tandem in ipsorum manus ventura credatur. Pars Gallorum hiberna habet apud Trarbachium et Bernocastellum. Audimus imperatori etiam concessam pecuniam aliquantam ex fructibus bonorum ecclesiasticorum in regno Neapolitano. Gallos quosdam, in hibernis minus caute se tenentes, Hispani male habuere, tum in Catalania tum in Italia; hic Hispani ex Finali, illic ex Tarragona. Novus legatus ab imperatore Constantinopolim mitti dicitur. Erfordienses praesidiarii Lauringam oppidum irrupere. Cardinales Harachius et Sabaudus dicuntur a papa mitti ad pacis negotium. Cardinalis Antonius in periculo est ne reus fiat. Helvetii pontificii cum Mediolanensi praefecto nova quaedam pacta fecere. Ipse autem praefectus, pressus pecuniae inopia, desiderat in Hispaniam redire.

    Ad obsidendam Mottam Lotharingiae pulvis bellicus, globi et alia necessaria venere a Nanciaco. Veriti sunt qui agros colunt quicquam obsessis conferre. Sed ob tormentorum ictus ex Motta paulo longius a vallo oppidi consederunt Galli. Manent indutiae inter ducatum et comitatum Burgundiae. Princeps Condaeus inde huc redit. Abiit iam familia et custodes corporis comitis Harcurtii; ipse Februario mense sequitur. Contra eum imperium habiturus dicitur Leganesius. Plessiacus Pralinus legatus erit pro Gallia Romae. Rex Angliae, dum Londinii per suos de pacis conditionibus agit, speravit dolo capere Plimuthum, Readingum et loca alia. Princeps Robertus in australia Angliae se inferre dicitur. A Basingami obsidione depulsi parlamentarii.

    Postquam haec scripseram, vidi ducem Aurelianensem15 eique commendavi negotium ad Rhenum, facturus idem proximis his diebus apud principem Condaeum et ducem Anguianum,16 qui nihil magis desiderat quam redire ad eum exercitum et eo quam validissimo uti.

    Deus, excellentissime et illustrissime domine, regno Suedico per Sublimitatis tuae sapientissima consilia det hunc annum prosperum et multos sequentes,

    tuae Sublimitatis devotissimus cultor,
    H. Grotius.

    Lutetiae, IV/XIV Ianuarii 1645.

     

    Pedites quidam a Neapoli missi sunt in Hispaniam. Romae Galliae insignia ablata sunt aedibus cardinalis Theodati, qui secundus erat Galliae protector. Dicuntur hic Hispani reiecti ab obsidio Elvae in Portugallia et quo maior sit Portugallorum gloria, dicuntur Hispani Castellani fuisse ad tredecim peditum, tria equitum millia.

    Bovenaan de brief in de copie te Leipzig: Argumentum. Acta cum Bryennio et regina regente. Timor Gallorum de Torstensonio. Ex Crucenaco capto utilitas maxima. De Turena. Imperatoris epistola ad Bavarum. (Qua)re copiae huius se movent. Plures expectantur ex Hungaria et Bohemia. De conventu Francofurti. Subsidia imperatori a pontifice mittenda. Residens Gallus in (Su)edia perpetuo futurus. De Cerisante. Iudicium de Crucenaco capto. Varia ex Germania. De hibernis (Ga)llorum et Hispanorum. Legatus imperatoris Constantinopolim. Cardinales ad pacis negotium mitten(tur). De cardinali Antonio. Quaedam de praefecto Mediolani. Mottae obsidium. Indutiae Burgundorum. De Condaeo, Harcurtio, Leganesio. Pralinus Romae legatus. Anglica. Acta cum Aurelianensi. Pedites Neapoli missi. Theodato Galliae protectio ablata. Portugallorum fortuna.
    Notes



    1 - Tekst naar copieboek Dresden, Sächs. Landesbibl., C 61, 234; gedrukt in Oxenst. Skrifter 2. afd., IV, p. 517 no. 569. Afschrift ook in copieboek Leipzig, UB, ms. 2633, f. 411. Zie voor een andere overlevering van de brieftekst, Grotius' brief aan Johan Oxenstierna en Johan Adler Salvius (no. 7255).
    2 - De Zweedse ambassadeur bepleitte een versnelde terugkeer van de Franse legers naar het Duitse front; zie no. 7239.
    3 - Koningin Anna van Oostenrijk had aan Henri-Auguste de Loménie, graaf van Brienne, staatssecretaris voor buitenlandse zaken, de taak gegeven om de ambassadeurs die ten hove verschenen op te wachten in de ‘antichambre du roi’; zie no. 6913 (dl. XV).
    4 - De graaf van Brienne wees Grotius op de problemen die de Franse troepenwervers ondervonden bij het aantrekken van verse manschappen voor het leger van maarschalk Henri de La Tour d'Auvergne, burggraaf van Turenne, vooral nu de Zwitsers hun recruten een verbod hadden opgelegd om de wapens op te nemen tegen de keizer; zie no. 7117, n. 49, en Rott, Hist. représ. dipl. VI, p. 58-61.
    5 - De Franse regering rekende op de diplomatieke behendigheid van haar bemiddelaar Gaspard Coignet, sieur de La Thuillery, in het Zweeds-Deense conflict (Acta pacis Westphalicae; Die Französischen Korrespondenzen II, p. 40).
    6 - Koningin Christina had op 7/17 december 1644 de Zweedse troon bestegen. Haar kroning zou zes jaar later plaatsvinden (20/30 oktober 1650).
    7 - Charles Du Bois, baron van Avaugour, Frans gezant te Polen en thans militair attaché in het leger van de Zweedse opperbevelhebber Lennart Torstensson, had op 5 en 6 januari reeds uitvoerig met de graaf van Brienne gesproken over de voor- en nadelen van een krijgstocht tegen de Zwabisch-Beiersen in Frankenland (Acta pacis Westphalicae; Die Französischen Korrespondenzen II, p. 21-25).
    8 - De Fransen bewonderden de strijdlust van de Zweden, hoopten ook op een vereniging van het Zweedse leger met de troepen van de Zevenburgse vorst György I Rákóczi, maar wanneer veldmaarschalk Lennart Torstensson zijn geluk wilde beproeven in Beieren, zouden zij hem moeten herinneren aan art. 2 van het Frans-Zweeds verdrag van Wismar (1636/1638): ‘Le Roi [de France] fera la guerre ès Provinces hereditaires de la Maison d'Austriche par delà le Rhin, et la Reine de Suede ès autres Provinces hereditaires de ladite Maison, qui est à dire, au Roiaume de Boheme et de Silesie’ (Du Mont, Corps dipl. VI 1, p. 123, p. 161 en p. 207-209).
    9 - Onderstaande berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrief aan Nicolaes van Reigersberch, dd. 14 januari 1645 (no. 7253).
    10 - De beslissing over de toelating van de keurvorsten tot het vredesoverleg was reeds op de Regensburger ‘Kurfürstentag’ van 1636/1637 gevallen (Dickmann, Der Westfälische Frieden, p. 88-90; K. Ruppert, Die kaiserliche Politik auf dem Westfälischen Friedenskongreß, p. 86-91, en Urk. u. Act. I, p. 865).
    11 - Kardinaal Jules Mazarin hechtte geen geloof aan de vredeswil van paus Innocentius X.
    12 - Marc Duncan de Cerisantes, Zweeds koninklijk commissaris in Deense aangelegenheden, had de ‘introducteur des ambassadeurs’ om toelating tot een audiëntie bij de regentesse en koningin Henriëtte Maria van Engeland verzocht. Waarschijnlijk achtte de graaf van Brienne zijn aanvraag overbodig; vgl. no. 7028 (dl. XV).
    13 - Eerder had de koninklijke commissaris een vorstelijke ontvangst aan het Franse hof gekregen; zie de Gazette 1644, no. 75, dd. 2 juli 1644: ‘Le vingtseptiéme [juin], le sieur de Sérisantes gentil-homme françois, du Conseil privé de la Reine de Suéde, et par elle envoyé vers Leurs Majestez, touchant son différent avec le Roy de Dannemarc, eut son audiance à Ruel, où il fut conduit dans les carrosses du Roy et de la Reine par le comte de Brulon, conducteur des ambassadeurs, ayant esté fort bien receu de Leurs Majestez’.
    14 - ‘Antonacum’, lees: ‘Aldernacum’ (Andernach).
    15 - De Zweedse ambassadeur maakte na zijn ontvangst in het Palais-Royal (supra, n. 2) een rondgang langs de paleizen van de prinsen van den bloede. Hij zal tijdens zijn bezoek aan ‘le Luxembourg’ het Franse ceremonieel in acht hebben genomen en ‘Monsieur’ hebben aangesproken met ‘son Altesse Royale’; vgl. 7242, bijlage 3.
    16 - Condé's zoon Louis II de Bourbon, hertog van Enghien, had zijn zinnen gezet op de belegering van Trier (Aumale, Histoire des princes de Condé IV, p. 410-413).