3805. 1638 oktober 16. Aan L. Camerarius1.

Illustrissime Domine,

Ad literas Excellentiae vestrae mihi gratissimas datas 4 Octobris2 ut respondeam, Scoticos motus et durare et ingravescere et diffcilia repertu esse remedia ex Anglis, qui huc nuper venere3, tristis intelligo. Movet me et gentis utriusque in bellum civile aut potius sociale magno, ut quidem adhuc videtur, gradu euntis miseratio et non obscurum inde in res nostri foederis malum. Libelli hic sparguntur4 oleum igni affundentes, qui parum regaliter Britanniarum regem5 aiunt agere, quod cum subditis quasi cum paribus agat per legationes et pactiones. Det Deus, ut optima consilia praevaleant6 et exstinguatur incendium nulli nisi Austriacis profuturum.

Iter in Suediam D. Mulleri7 vetat me sperare magni cancellarii8 cis mare

631

Responsum a regina nostra10 Danicis non video dari posse, nisi verbis honestis et indefinitis pacis aequae tutaeque desiderium testantibus. Specialia enim ad ipsum colloquium remittenda sunt, cujus unam moram video controversiam istam de diplomate pro Germanis. Ut aut Suedi aut Batavi in pacis negotio a Gallis se dividant post tam arcta foedera, nullam recipit honesti speciem. Itaque operam perdituros existimo, qui id sperant.

Danum11 ad imperatoris12 partes transiturum non puto, sed, siquid irritetur, facile posset efficere, ut suae copiae ad imperatorem se transferrent multumque metuo, ne in arcano tale aliquid etiam in Hassica pace convenerit.

Eam pacem ab imperatore, ut certe ejus intererat fieri, probatam huc scribitur. Certe in illo capite de religione quin facilis futurus sit imperator, ob causas ab Excellentia vestra expressas et quas ego in postrema epistola addidi, dubitari non debet. Sane est, cur nos Germanorum misereat, quanquam pars magna quae nunc sentiunt mala sibi ultro accersivere. Sed hominum est etiam culpis ignoscere atque is est bellorum pulcherrimus exitus.

De Wolgasti arce nihildum audieram. Suspicio de colloquio regis Poloni13 cum imperatore duriorem hic causam principis Casimiri14 efficit. Itaque trahitur, qui hic est, Demskius15 sine spe profectus. Non dubito, quin multi e Polonica nobilitate in memoriam revocaturi sint ultima Samoskii16 monita exitialem Polonicae libertati fore regum cum Austriaca domo affinitatem. Et est gens suopte ingenio suspicax.

Dantiscani causam suam faciunt scriptis favorabilem. Sed oportet, ut Solon17 dicebat, ὁμοῦ δίϰην τε ϰαὶ βίαν συναϱμόσαι. Nisi in tempore validas societates sibi parent, inter quas praecipuo loco pono Batavicam, impares erunt conspirationi regis et Poloniae.

Nihil hic ferme aliud quam in hiberna ducitur miles. Knutius18 quae agit satis clam habentur. Sed quantum intelligo pertendit rex19, ut mater20, ali si velit, eo eat, unde olim non in has spes pedem extulit. At si alterutrum necesse sit, puto malle regem eam in Batavis esse quam apud Britannos. Coignaeus21 et

632

De Cyrillo patriarcha23 audieram, sed totius rei historia mihi necdum comperta est. D. Hagae24 et felicem reditum et, nequid ei pereat de tam longi laboris fructu, opto.

Literas mihi commendatas recte curavi et curabo, si quae mittentur posthac.

Morte pueri25 Sabaudiae ducis26 pervenit jus illud ad puerum alterum quinquennem27.

Dati sunt a rege judices in ducem Valettam28 ex inobedientiae et proditionis crimine Machautius29 et Potteriacus30. Princeps Condaeus31, qui pro tempore praefecturam Aquitaniae administrandam accepit, omnem culpam rei ad Fontarabiam male gestae in illum rejicit. Tanto indignius, est quod accidit, tam fuit patens valli oppidani ruina, ut per eam Hispani equis vecti oppidum intraverint.

Comes Henricus Nassavius32 nudiustertius demum a rege gratulationes peragens auditus est.

Res Gallorum per Italiam adversae ita omnes, qui ibi sunt, addixere Hispano33, ut pontifex34 ejus militi ex Neapolitano regno Mediolanum ituro non iter tantum concesserit, sed et commeatus dederit liberaliter. Petunt Genuae Galli navem hostilem a se nuper captam tentamque per horas 24, quae se postea in Genuensi portu ab ipsis liberaverat; idque aut obtenturos aut jam obtinuisse arbitror.

Dux Vinariensis35, pro quo merito sollicita est vestra Excellentia, jam septem, quae ad Brisacum struxerat, castella valida connexuit inter se perpetuo vallo castrensi. Et ego et qui hic res ejus agunt36 multum interpellando effecimus, ut duci extra ordinem dentur centum millia florenorum, ad equos emendos aliasque necessitates; ut duo millia militum37 e Longavillani38 exercitu jam transierint fauces, quae Exclusa dicuntur, Geneva non procul brevique in castris

633

Deus, Illustrissime domine, Excellentiam vestram, familiamque ejus suae semper esse velit paternae tutelae.

Excellentiae vestrae cum omni obsequio observantissimus
H. Grotius.

Lutetiae, 6/1641 Octobris MDCXXXVIII.

Misit dux Vinariensis ad regios ministros interceptas hostium literas indices firmi hostium propositi de bello in viscera Galliae importando et pro Brisaco omnia eos tentaturos.

De comite Henrico erravi. Speravit se a rege auditum iri ut et Lutzmarius42. Sed decrevit rex sine legati titulo missis, nisi a regibus veniant, carrucam suam non mittere, quod ipsis displicet. Et, puto, mandata exspectant.

Navis illa, de qua scripsi modo, Alassium profugerat, portum juris Genuensium. Inde abducta est. Magistratus Alassiani damnati a senatu Genuensi parem navem Gallis reddere.

Adres: Ludovico Camerario, Reginae Regnique Suecia Consiliario et Legato apud Praepot. Ord. Foeder. Belgii.

Boven aan de brief in de copie te Uppsala: A. 1638. Redd. Hagae, d. 5/25 Oct.