3903. 1638 december 25. Aan N. van Reigersberch1.

Mijn Heer,

Een courier heeft ons gebracht het overgaen van Brisac op conditiën. De advysen uyt die quartieren vougen daarbij, dat Lauffenburg soo veel over den Rijn lagh ende bij den vijant was becomen bij hem is verlaeten; de stadt aen de Elsaetsche zijde bij den hertogh van Wymaer2 wel bezet met 600 musquettiers, 500 paerden; dat oock zijne fürstelijcke Genade veel vivres had becomen.

De selve advysen continueren ons de tijding van Gotz'3 gevanckenis ende onsteltenis daerover van de oversten met verloop van soldaeten soo daerom als om gebreck van betaelingen. Welcke occasie den hertogh van Wymar wel soude connen waernemen ende haer een slagh leveren. Mansfeld4, dye over dit volck wel een derde paert in corte tijd zijnde gemindert het commandement had, was bij

780

Hyer is gestorven den vermaerde pater Joseph7 bij weynigen beclaeght. Den paus8 sal ontlast zijn van een hevigh sollicitant van een cardinaelshoet.

Wij verstaen hyer, dat tot Turin ene Valerio9 ende noch ene fourier10 van de hertoginne11 zijn geëxecuteert over de conspiratie.

Den hertogh van Modena12 heeft aengenomen het generaelschap van de oceaen vanwege Spaignie gelijck den broeder van Florence13 over de Middellandsche zee.

De paix van den Persiaen14 met den Turck15 werdt voor seecker gehouden, ende heeft de Persiaen deselve paix duyr moeten coopen, doordyen den Mogor16 in zijn land was gevallen. Nu dreyght den Turck Venegië met tweehondert schepen gedestineert, soo men seyt, op Candia. Venegië soeckt hulp overal oock bij Polen.

Den cardinael Biquy17 blijft nog hyer ende ondertast de humeuren nopende de paix.

Ick com tot beantwoording van uE. bryeff van XIII deser18 uE. bedanckende voor zijne gestadige sorge over onse saecken ende naementlyck over Rotterdam19. T'gunt uE. aen mijn huysvrouw daerover schrijft is mij lyeff te verstaen insonderheyt van d'heer Verzijde20. Ick en can nyet verstaen, door wat wegh hij tot de nominatie en tot de electie is gecomen noch wat beneficiën ende officiën het zijn, dye daertoe hebben geholpen.

Soo dye van Dantzich geen stercke alliantie en maecken, vrese ick, dat sij te cort sullen comen. Wat resolutie in Hollant sal zijn op haer stuck, sal ik garen weten om eenige van Dantzig, daer ick correspondentie mede heb, meer ofte minder te animeren. Sulcken ambassad. soude uE. nyet quaelyck dyenen insonderheyt, soo daerbij waer eenige commissie in Swede te verrichten.

781

De eenpaericheyt van de middelen meen ick dat in de cleyne provinciën sal haperen gelijck voor desen meermael. Over de questie van t'octroy is pertinent dat uE. allegeert uyt mijn boeck De Iure Belli21. Maer dat sal cesseren, soo wanneer dye van Hollant aen de andere provinciën sullen notificeren nyet te verstaen, dat haere gedeputeerden sulcke octroyen sullen verlenen. V. lex Cuicunque § 13 et lex Sed si § de quo palam et sequentibus, Digest. de Institoria et lex § Igitur de exercitoria22, quo etiam pertinet epistola Augustini CCXI23. Vyt cracht van de Unie id est ex lege federis hebben de 7 Provinciën in 't gemeen geen macht om octroyen te verleenen tegen wil van eenige provincie, alsoo dye octroyen raecken de politycque regiering, dye elcke provincie toecomt in 't haere. Wat macht elcke provincie wil geven aen haere gedeputeerden, staet aen elcke provincie. Daerom sijn seecker usurpatiën licht te beletten in posterum. Voor het gepasseerde moet silentium gehouden werden pro consensu. Praescriptie can hyer geen plaets hebben. Want de gedeputeerden hebben nyet connen prescriberen tegen haere principalen non magis quam colonus contra dominum, non possidet qui alieno nomine possidet, nochte de andere provinciën tegen eene provincie, quia res fuit merae facultatis, qualis nec mille annis praescribuntur. Vasq. lib. IV Controversiarum cap. 4 § 9 et sequentibus24. Adde quae notat in margine Maris liber c. XI circa finem. Eene goede instructie voor die gepretendeerde dictateurs waere hoochnoodigh. Ende elcke provincie can het doen aen de haere.

Dat uE. seit van den hertogh van Nieuburg25 is considerabel ende noch meer het peryckel, dat voor de Geunieerde Provinciën sal comen t'ontstaen, indien de Hessensche, die in Oostvrieslant sijn, keisers26 dienst overnemen, die licht in Spaenschen dienst can veranderen.

T'gunt men in Hollant seit van t'ongeluck van de Portugeesche vloot, die nae Brasil is gesonden27, heeft geen fundament. T'schijnt, dat men in Spaignië groote hoop daerop schept. De Westindische compagnie sal operatie crijgen ende mocht wel een goed deel van het oorlogh van Europa derrewaert gaen.

Dat in Schotlant meerder quaet schuilt ende misschien ten tijde van het houden van het parlament, misschien eer, sich sal openbaeren, houde ick mede.

25 Dec. 1638.

Adres: Mijn Heer Mijn Heer van Reigersberg, raedt in den Hoogen Raide in Hollant In Den Hage.

In dorso schreef Van Reigersberch: Broeder de Groot, den 25 Decemb. 1638 vyt Paris.