4464. 1640 januari 11. Van G.J. Vossius1.

Illustrissime domine,

Hodie ex filio tuo2, qui Amstelodami nunc est, laetus intellexi decretum tibi esse tam multa magnaque, quae parata habes excudenda, typographis dare eaque occasione non pauca de Blauwiis3 sumus collocuti, inque his, ut tam foede tot annos Meursium4 eluserint tandemque, nempe post septennii circiter moram, urgenti mihi promissa responderint se de operibus ejus edendis mutasse sententiam et paratos esse omnia mihi remittere, quae huc, ut ederentur, misisset.

Scripsi id Meursio, qui non multo post hac vita ereptus. Quo tempore et Hardervici excessit Isacius Pontanus5. Utrumque fuisse Danici regis historicum puto te non ignorare.

Ad typographum ut redeam: uterque Blauwius paratissimus est recudere commentarios tuos de Jure pacis et belli6, sed censet filius, quod aequissimum, si tradi sibi velint luculentam illam operis accessionem, aliorum etiam editionem suscipere oportere. Non abibit hinc filius, quin quo animo sint cognorit. Quare de eo nunc amplius non addam gnarus fideliter omnia filium ad te perscripturum.

In nostris de Theologia gentili et Physiologia Christiana7 perventum ad serpentium naturam cultumque; quibus σὺν ϑεῷ illa de insectis subdam, ut sic absolvam, quae ad animalium naturam pertinent. Ante eam partem praemisi tamen de cultu angelorum et animarum, tam de natura cultuque corporum coelestium, elementorum et τῶν μετεώρων, quatenus ex mirandis eorum ad Deum ascendimus. Ea puto intra menses tres summum habebis. Tum paulum strigabo et interquiescam, sed mente ea, ut deinde alia divulgem,

18

quod Arias etiam Montanus11, ϰατὰ λέξιν reddit: non facies tibi dolaturam omnis effigiis12. Ac similiter coepit Onchelos13 in paraphrasi Chaldaea14, cujus sic verba Fagius15 expressit: non facies tibi imaginem, cujuscumque similitudinis, eorum quae sunt in coelis, etc. Chaldaice est: כל־דמות צלם16 quod conveniens Hebraeo reddas: sculptile omnis similitudinis. Sane Chaldaeis צלמא non ‘imago’ modo, sed et ‘statua’, ut in lexico suo Chaldaico reddidit Buxtorfius17. Utcumque id est, videmus et Chaldaeum paraphrastem illud ו neglexisse. Censeo itaque, si nudis insistamus verbis, non interdici eo praecepto picturam, sed sculptilia duntaxat; nec intercedo, quominus judaei, sive israelitae potius, in vexillis suis signa habuerint animantium, ut rabbini annotarunt ad Num. II. 218, ubi de israeliticis vexillis ac signis. Sed utcumque non exprimantur picturae praecepto secundum Hebraeos secundo; satis aliunde liquet et Dei picturam prohiberi et cunctas cultus gratia effictas.

De his se scripturum ad te receperat Manasses. Verum ut anticiparem pauxillis istis, effecit quod, ne more meo de die in diem differret, metuerem. Plane enim alia quam studia animo agitat Lusitanis nihil ob paupertatem synagogae doctori suo persolventibus. Nempe si judaeis fides - ut videntur mihi verum dicere - sese in urbem receptis, nostri illis esse familiares, negotiatio etiam saepe communis, ut facile fuerit nostris omnes eorum artes bonas, malas cognoscere. Sed nostri vel ad clavum sedent vel eos habent favitores et amicos. Quare non operosum fuit, siquid periculi vel apud nos vel in Hispaniis etiam oboriretur, illis in luto relictis vel profunda potius palude, emergere opera eorum, qui et his et terris aliis plus possent. Manasses igitur Brasiliam cogitat, ut istic fortasse quidem

19

Devotissimus Dignitati tuae
G.J. Vossius.

Amstelodami, MDCXL. Kal. Jan. sed St. V.

Planeque ineuntem hunc annum et tuae illustri familiae et nostrae, tibi tuisque aeternum addictissimae, prosperum ac foelicem exopto.