3432. 1638 januari 23. Aan J.A. Salvius1.

Excellentissime Domine,

Seriuscule ad me pervenit epistola Excellentiae Tuae, ideo, quod amico eam curandam commiserat D. Camerarius2, qui mari iter sumpsit, quod hac anni tempestate multis moris obnoxium est. Epistolarum mearum alteram in itinere resignatam propter exemplum displicet, alioqui in re nihil ipsi est incommodi.

Plenius Excellentia Tua me docente intellexi, quae sit inter ipsam et D. Davausium3 controversia, quam ex Chavigniaci4 sermone cognoveram, cum cardinalis5 belli trahendi causas etiam privatim habeat non paucas et rumor de

54

Bellum indicendum Ferdinando6 ejusque sociis non tam paratos puto quam videri volunt. Multum autem differt hostes se eorum Galli clam dicant, an federe an palam editis scriptis profiteantur. Bellum enim legitime indictum tum alii sequuntur proprii effectus tum hic etiam, quod facilius est pacem nonnihil vulneratam sanare quam restituere immortuam.

Heufdio7 sum locutus. Is ait pati quidem se, ut dicatur nobis residuum anni 1637 persolvisse, ne Galli, si de federe minus conveniat, eam rem infectam velint reddere; caeterum sibi non pecuniam datam, sed assignationes quas vocant, ex quibus ut pecunia fiat tempore esse opus.

Lubecam puto ad colloquia de pace locum fore non inidoneum neque esse cur caesarianis8 displiceat. Laborabo, ut exempla literarum tuti itineris potestatisque legatorum, si fieri potest, nanciscar. Illud certum est pro Galliae legatis9, pro Suedis10, pro Batavis11 scriptas tuti itineris literas a Ferdinando, et ostensas legato pontificis12, qui Coloniae est, sed tradi eas Ferdinandus non vult, nisi eodem tempore a Gallo pro suis legatis13 dentur, quas quidem accepturus non est, nisi disertim datum sibi videat imperatoris nomen, quod hactenus illi controversum ipsi faciunt, quod non mirarer, si saltem unus esset electorum14 possidentium qui electioni contradiceret, quam jam probavit etiam Trevirensis.

Multas vidi imperatorum literas ad regem Galliae15, ut quaesito Tuae Excellentiae respondeam. Inscriptiones sunt Serenissimo et Christianissimo Principi Domino etc. olim additum Fratri et Consanguineo nostro Charissmo. Mutatum ab aliquo tempore scriptumque Consanguineo Fratri nostro Charissimo, in quo minus esse aliquid volunt talium periti. Simili modo incipiunt literae: Serenissime et Christianissime Princeps, Consanguinee et Frater Charissime; deinde in ipsis literis: Serenitati Vestrae. Rex Galliae Henricus IV Rudolpho16 scribens pro Serenitate reddebat ei Majestatis vocem, subscribit ad regem Galliae imperator: Serenitatis Vestrae bonus Frater. Idque secutus est etiam Ferdinandus II et, quantum intelligere potui, toleratur etiam nunc ista scribendi diversitas a Gallis negligentia hujus aulae circa talia, quae non tam sunt quam videntur inania. Non ignoro olim Romanis imperatoribus promiscue datos titulos Majestatis et Serenitatis, ut Graecè βασιλείας et Γαληνότητος, sed neque illud ignoro non sine consilio mutatam ab imperatoribus scribendi rationem, cum in antiquis actis appareat saepe Majestatis ἐπωνυμία Franciae regibus vicissim data ab imperatoribus et regibus Hispaniae, qui vix sperare possunt, ut communi judicio per omnia aequentur Galliae regibus,

55

Famam de pace, quam fert Curtius19, quantum possum, alo. Vivemus enim hic iis in locis, ubi facilius metu quid extorqueas quam bonis dictis factisque eblandiare. Quare quidquid ejus rei erit, quidquid etiam credibiliter dici poterit, fac, quaeso, sciam publici causa.

Leslaeus20 spero in Scotiam ierit conscribendi militis causa.

Usedoni insulam ab hoste intratam quanto cum dolore audivimus, tanto nobis gaudio erit cognoscere inde eum vi Bannerii21 expulsum, quod multorum literae sperare nos jubent. Metus a Praecopensibus Tartaris usui esse poterit, ut caesariani ad pacem cum nostris festinent, ne ad ultimae desperationis consilium Suedi trudantur.

Ragotskio22 male cum aula Constantinopolitana convenire et intelleximus antehac et novis literis vetamur aliter credere.

De Dani cum Polono23 certamine intelleximus et ea, quae porro sequentur, avebo discere, ut faveam utrivis vapulanti. Quo obtentu rex Poloniae sibi dominatum vindicet maris magna ex parte litoribus Suedicis interfusi, non video, nisi et ille suos Seldenos24 habeat.

Ut Angli tandem provehant sua cogitata, tempus est, nam dum illi deliberant Hamburgi an Hagae incipere malint, hostes ubique res agunt suas, Palatina domus manet calamitosa, ipsi divites sane, sed inglorii. Ego multis de causa negotium id Hamburgi tractari quam Hagae satius arbitror nec Batavos contradicturos puto.

Illud pene praeterieram, non spernendum tamen, in responso ab imperatore dato ei, qui agit res Ethruscas25, reginae26 et coronae Suediae fieri mentionem, in altero, quod Veneto27 datum est, coronae Suedicae, non et reginae.

56

Palatinos principes electoris28 fratres29 in hanc urbem introduxere obviam eis progressi Angliae legati30.

Regina31 alterum jam mensem se gravidam credit credique vult argumentis non admodum certis, tamen haec qualiscumque spes eam et regi chariorem et apud alios venerabiliorem faciet.

Opto, Excellentiae tuae felicia omnia.

Excellentiae Tuae addictissimus et observantissimus
H. Grotius.

Lutetiae, 13/23 Ianuarii 1638.