3746. 1638 augustus 28. Aan L. Camerarius1.

Illustrissime Domine,

De praelio illo, quo dux Vinariensis2 Savellium3 Gotziumque4 devicit, nondum quidem ex Truxio5, qui nondum rediit, sed collatis complurium literis discimus specialioria: diem, quo pugnatum est, fuisse undecimum, ut hic loquimur, Augusti ac Lunae diem; locum, ubi concursum est, non longe Offenburgo ad Schutteram; initio statim praelii prima acies hostium caesa captaeque ejus machinae. Sed instauravit praelium dubiamque ejus per octo prope horas fortunam fecit postrema hostium acies, cui se ducis exercitus fortiter opposuit pari Germanorum et Gallorum virtute seroque victoriam adeptus est. Caesi hostium plus mille; signa, ut scripsi antehac6, capta supra octuaginta; hominum numerus ingens, machinae, sarcinae, chartae et commeatus magna vis. Pedites abjectis armis fugerunt prope omnes. Epistola ad me ducis scripta erat Mittenwegiae statim post pugnam7. Rumor hic sparserat se Basilea veniens Savellium mortuum, Gotzium a Rosa8 captum. Sed nihil certi comperimus.

A castris9 ad Fontarabiam habemus 3 Augusti naves Hispanicas et Hibernicas, quae globos multaque alia inferre ad obsessos agitabant, a Gallica classe fugatas, captas pinassas tres, septem depressas mersasque, 4 ejusdem mensis die ex eo milite, quem classis Gallica attulerat, datos successores praesidiariis Passagii. At quinto die terrestri itinere in oppidum penetrasse itidem cum globis ac bellico pulvere Hispanos et Hibernos ad octuaginta. Septimo die alii hostium quadringenti, qui et ipsi in oppidum se perventuros speraverant, repulsi. Octavo facta ex

548

Publicant Galli caesas a se tres cohortes ducis Caroli12 ad Montempellicardi secundo Augusti; undecimo autem non longe a S. Quintini oppido caesos ad CLXXX homines, qui ex praesidio Cameraci exierant. Aliunde discimus Vadanum oppidum captum a duce Carolo; a Longavillano13 autem Autream captam, impeti Chenitum.

Chevreusia14 accepta a rege15 venia et pecunia huc se transfert.

Galli qui Rentiacum ceperant et jam sub Halerio16 sunt duce, Cateleti obsidium inceptant.

Literae Italicae nos docent 13 Junii captas a Melitensibus tres Turcarum naves apud Siciliam. Aliae vero circa Pragam tenere se novos dilectus in Austria factos, exspectari ibidem et imperatorem17 et electorum legatos18. Naves illas, quas a Venetis in Adriatico sinu captas dixeram19, fuisse duodecim naves longas, brigantinas duas, a Tunete et Algeria. Siciliam multum infestari a Turcis.

Rentiacum Galli detractis munimentis relinquunt ejus potestati, qui per agros plus valebit. Quid facturus sit Castilionaeus20, nondum apparet.

Manicampius21 Ambiani in carcerem datus est ob veterem culpam amissi ad Rhenum pontis.

Haec puto in partem responsura gratissimis, quas ab Excellentia vestra accepi, literis datis 16 Augusti22.

Credo principem Arausionensem23 in Geldriae partibus facere aliquid et posse et velle et facturum.

Hispani in Italia haud dubie cuncta pro arbitrio agunt agentque.

In Burgundiae comitatu et vicinis locis multum pollet adhuc dux Carolus.

Gallia jam intra se bellum haberet grave, nisi virtus ducis Vinariensis obstitisset.

Gartzium expugnatum facit nos bene sperare de Suedorum viribus.

De Silesia quod sperat Excellentia vestra mihi nec improbabile videtur nec displicet. Est enim ea via ad juvandas res illas, de quibus inter nos scripsimus antehac. Multum est Wismariam esse longius a periculis quam fuit. Mala, quae

549

Miror Curtii25 molitionem contra D. Davausium26: cur non eadem contra D. Salvium27 conatur? Nempe hoc agit, ut duo regna bene conjuncta dividat.

Non dubito, quin si Angli cum pacis societate aliquam saltem belli, quamvis non plane apertam societatem velint, conventurum sit inter eos et nostros. Illustrissimus D. comes Licestrius28 optime vult rei communi et fecit quod potest, utinam quantum vult et posset. Ego non desinam et excitare eum et consilia quam possum optima suggerere. Est enim res ἐν αὐτῇ τῇ ἀϰμῇ, si quid recte judicamus ambo. Durum est sane, quod ipsos Batavorum proceres ita in se asperos experitur D. elector29. Sed ita mos est saeculi: sua quisque agunt, interdum publica, saepe et privata; unde quid exspectandum, prudentes vident. Quare saepe mecum cogitans felices judico gentes, quae et locorum longinquitate et mari intercedente tantum a periculis absunt, ut, si velint, non per annos aliquot, sed, quantum conjectura licet praesumere, per saecula aliquot spectare possint, quid sit eventurum inter partes potentes duas, alteram prudenter ac lente sua promoventem consilia bene junctis inter se ejus membris, alteram calidam, mutabilem, amicis non semper fidam. Verum humanae conjecturae habent suas divinationes, quae valent ἐπὶ τὸ πλεῖστον. At divina potentia saepe difflat tales conjecturas. Nostrum tamen est, ut medicorum, sequi artem.

Certe motus illi Scotici pessime interveniunt huic tempori neque possunt non aliquid nocere domui Palatinae. Regina regis mater30 quid velit, judicabimus ex eo, quod sumet, itinere. Alii in Galliam redituram sperant, alii putant in Angliam eam ire, alii quaeri ab ea gloriam confectae inter Hispanum31 et Batavos pacis, si non perpetuae, certe temporariae. Avebo intelligere, quid et de hoc negotio et de aliis judicat D. Estampius32.

Quid factura sit vidua Hassica33, multum sane refert. Tricae istae nec mihi placent nec ipsi utiles futuras arbitror. Videmus, quanto melius et famae suae et communi Germanorum causae consulat dux Vinariensis.

Jam puto erit apud vos Bisterfeldius34, quem puto candidius agere quam egit antehac Meerbotus35, explorator magis quam rerum actor. Hunc in Galliam venisse nondum intellexi. Principi, de quo extrema pars loquitur epistolae ab Excellentiae vestra scriptae, omnia exhibebo, quae potero, ut certe multas ob causas debeo.

550

Deus orbis christiani misere dilacerati, per quos minime oportet, misereatur et Excellentiae vestrae, Illustrissime domine, ejusque domui semper adsit propitius.

Excellentiae Vestrae omni
observantia devinctissimus
H. Grotius.

Lutetiae, 28 Augusti MDCXXXVIII.

Venit jam ad me Truxius; ait in praelio duci non plus fuisse octo millibus, cum hosti essent prope quatuordecim millia. Brisacum sperat intra tertium mensem fame venturum in ducis potestatem. Tubadelium36 non mortuum sed captum esse jam cognoscimus.

Adres: Ludovico Camerario, Reginae Regnique Sueciae Consiliario et Legato apud Praepot. Ord. Foeder. Belgii.

In de copie te Uppsala boven aan de brief in margine: A. 1638. Redd. d. 4 Sept. Styl. n.